Стоп за фашистоидното лудило

Белешка за струшките настани

Дописничката на Алфа ТВ, Росица Голабоска, побара од мене изјава за последните настани во Струга. Ме фати среде пишување текст кој има блиска врска со струшките настани, па така и се согласив да одговорам на прашањето и тоа во писмена форма. Бидејќи мојата изјава беше предвидена за вести, разбирливо, таа се пренесе во скратена форма, но сосема коректно, во секој случај. Овде ќе ви ја пренесам мојата изјава во целост, а воедно најавувам поопширен текст под работен наслов „Патриотски игри: фашизам во Македонија“ кој се надевам дека ќе биде готов до вторник. Повелете, коментирајте:

Настаните во Струга се очигледна рефлексија на атмосферата и политиките на државно ниво. „Патриотските игри“ што ги играат институциите на власта се крајно опасни и можат да донесат само зло и солзи. Непримерно е претставник на власта и на централно и на локално ниво да се појави на протести против националистичката практика на таа иста власт. Ова го тврдам бидејќи стана повеќе од очигледно дека фашистичките пројави во земјава се охрабрувани, па и оркестрирани и финансирани токму од кабинетите во владата. Владата им припаѓа на сите граѓани на Република Македонија и ако фашизмот на етничките Македонци е спонзориран од таа Влада, граѓаните не треба да ги интересира дали тоа спонзорство е потпишано од Груевски или од неговиот партнер Ахмети. Оттаму, претставниците на ДУИ не само што немаат зошто да излегуваат на протести, туку треба да се чувствуваат директно засегнати и одговорни токму на тоа владино ниво. 

Што се однесува до повредените верски чувства на граѓаните со исламска вероисповед (или во други прилики - дискриминацијата по етничка или друга основа) постојат институционални форми за заштита, односно санкционирање на тие што шират етничка, верска и расна омраза. Во оваа прилика муслиманите во Струга можат, заедно со своите сограѓани христијани да побараат извинување од прекршителите и задоволување на правдата. Воедно, ова е можност сите Стружани солидарно да побараат стопирање на фашистоидното лудило кое ја зафаќа целата земја. Тоа секако ќе ги збуни и замисли одговорните за овие состојби.

Апелирам до сите граѓани на Струга, а воедно на Македонија, да најдат доблест и граѓанска култура да ги смират опасните страсти и да не учествуваат во „патриотски игри“ со опасен исход. Граѓаните на Струга се мирни, широки и достоинствени луѓе, а со ова мислам на сите што живеат таму - Албанци, Македонци, Турци, Власи, Муслимани, Срби, Бошњаци, Роми... Важно е во овие мигови да се препознае изворот на проблемите и да се обидеме да ги решиме со ладна глава, мислејќи на поколенијата што растат. 

Да ја смениме приказната. Нека Струга биде пример на етничка и верска солидарност во Македонија со која се повикало на разум и толеранција и се бокотирал национализмот од каде и да доаѓа и без оглед на тоа кој прв почнал. 

Џабир Дерала 

HLADNI LEM MAKEDONSKE DEMOKRATIJE

Nezavisnost na makedonski način

Hladni lem makedonske demokratije

Mnogi kratku istoriju Makedonije dele na pre i posle Ohridskog sporazuma. Postohridska Makedonija je, ipak, ostala ista kao ona pre u pogledu beskrajnog startovanja procesa koji se uglavnom utapaju u besplodnoj baruštini nejasnoća, partijskog ili ličnog profiterstva, skandala i nadasve dvoličnosti političkih elita

Piše: Džabir M. Derala

Prizor snaga armije i policije kako marširaju ispod nedovršene Trijumfalne Kapije u Skoplju, izazvala je asocijaciju na prolazak nacističkih trupa ispod one u Parizu, 1941. godine. „Nadao sam se da neće bar to da učine“ - rekao mi je neko veče jedan zapadni diplomata. Te večeri, 8. septembra stotinjak hiljada ljudi iz cele zemlje besplatnim prevozom pristiglo je u prepariranoj prestonici na celonoćno kičerajsko slavlje s jakim ukusom boljševizma. Makedonska nacionalna televizija čijim hodnicima inače vladaju smrad fekalija, nečistoće i straha, imala je kamere i linkove posvuda, pa i na helikopterima. Nisu propustili nijedan detalj u maratonskom prenosu uživo.

„I dok traje fascinacija od ovih divnih... divnih snimaka našeg grada... evo jedne informacije o onome što sledi na programu... antologijska Vekovima si u mraku bila... spektakl... Karolina Gočeva“, najavljivala je voditeljka svečanim tonom dok su u pozadini bubnjale koračnice.

PALANAČKI VODVILJ: I stvarno, popeli oni jadnu Karolinu na kran koji je bio pokriven purpurnim platnom na visini od desetak metara, stvarajući lelujavi purpurni toranj nalik zastrašujućem, gigantskom vibratoru. Uzbudljivo, mada nesuvislo. I da je bar tu stao ovaj palanački vodvilj, ali nije. Bilo je tu svega i svačega - krajnja razuzdanost, koliko nemaštovitog toliko i bljutavog neukusa, ponižavanje za svakog ko iole mari za dostojanstvo. Trinaest metara visoki Ratnik na konju, što je Vladin oficijalni naziv za spomenik Aleksandru Velikom, na 10-metarskom postamentu nemo je stajao kao opomena da ta groteska neće trajati samo jednu noć.

TV voditelji su bili eho govornika koji kao da su i sami sebe hteli da ubede kako je ovo slavlje svih građana Makedonije, „veličanstvena“, „grandiozna“ proslava “jedinstva” u duhu „kosmopolitizma“ i „vizije budućnosti“.

Ipak, nasuprot beskrajnim, dosadnim i nezgrapnim deklamacijama u kojima su se ove fraze ponavljale bez smisla kod svih govornika, ova je proslava bila još jedna skupo plaćena populistička i nacionalistička farsa, šarena i kičerajska do iznemoglosti, arogantna promocija jedne partije, jedne etničke zajednice i neinteligentnog poimanja istorije.

PRE I POSLE DVADESET GODINA: Pre dvadeset godina, politička elita tadašnje Socijalističke Republike Makedonije raspisala je referendum za otcepljenje od jugoslavenske federacije. To je danas Dan nezavisnosti. Te iste godine u aprilu tadašnji lider i jedan od osnivača VMRO-DPMNE obećao je da će se sledeći kongres održati u Solunu. Valuta koja je predložena u mladom parlamentu je bila “makedonka”, a na banknoti od jedne “makedonke” je bila Solunska Bela Kula. Zastava je bila crvena kao i pre, ali je petokraka ustupila mesto 16-krakoj zvezdi iz Vergine. Nije potrebno posebno podsećati na grčku reakciju.

Albanci su bojkotovali referendum, ne zbog jugo-patriotizma već - kako to nedavno reče, eks-lider makedonskog UČK-a i sadašnji lider Demokratske Unije za integraciju Ali Ahmeti, vladin koalicioni partner - zbog toga što su “Albancima bila uskraćena najosnovnija prava”. Dodao je pri tom lično uverenje da su tadašnji političari Albanci trebali postati deo tog procesa, kako bi imali bolje pozicije da traže svoja prava.

Bilo kako bilo, Albanci su 1992. sproveli svoj referendum za otcepljenje od tek otcepljene makedonske republike i proglasili Iliridu.

Istovremeno, krnja jugoslavenska federacija priznala je makedonsku secesiju, usled niza tajnih i manje tajnih pregovora i nagodbi s Miloševićem, te je tako Makedonija postala jedina republika koja se otcepila bez rata.

Nekoliko meseci nakon što je MK vlada proglasila albanski referendum nelegalnim, izbili su nemiri na skopskom Bit-Pazaru. Povod je bio policijsko mlaćenje jednog mladog prodavca švercovanih cigareta, ali je taj incident prerastao u žestoki sukob s policijom: četvoro mrtvih i 36 povređenih.

Albanci nisu imali prava na visoko obrazovanje na svom jeziku, situacija koju mnogi upoređuju s Miloševićevom politikom u Kosovu. To je dovelo do stvaranja ilegalnog tetovskog univerziteta - sada državni, posle Ohridskog sporazuma - u 1995. kada je u nemirima u tom gradu poginuo jedan demonstrant. Zabranjena albanska zastava postala je problem u 1997. kada je u julu lokalna vlast u Gostivaru odbila da skine zastave s jarbola. Makedonski policajci su ubili troje Albanaca i uhapsili njih 312, a desetine njih je podvrgnuto torturi u policijskom pritvoru. Dvoje gradonačelnika iz Gostivara i Tetova zbog toga su odrobijali po par godina.

NOVOSTEČENE NEVOLJE: Ratovi diljem nekadašnje Jugoslavije, grčki embargo, izbeglice iz Bosne, privatizacija koja je proizvela stotine hiljada nezaposlenih, organizovani kriminal, još misteriozni pokušaj atentata na pretsednika Gligorova 1995, negiranje identiteta i jezika etničkih Makedonaca – samo su deo nevolja etničke većine u zemlji već u prvim godinama nakon secesije.

U središtu svih političkih i ekonomskih nedaća mlade demokratije, buknuo je i kosovski rat. Neverovatnih 300 i više hiljada kosovskih izbeglica prešlo je granicu Makedonije. Kiro Gligorov je predložio koridor prema Albaniji, makedonski specijalci su zapečatili granicu i prouzrokovali oštru osudu kod kuće i izvana. Tokom te blokade umrlo je pedesetak izbeglica kod prelaza Blace. Ostali su ušli i živeli do potpisivanja kapitulacije Miloševićeve vojske nakon NATO bombardovanja u Kumanovu, a zatim su se mahom i vratili. Ali, to što je ostalo, bilo je produbljeno nepoverenje i rastuća etnička mržnja.

Nije bilo potrebno biti Ajnštajn i predvideti konflikt koji je izbio u 2001. Za razliku od bosanskog rata koji je trajao preko četri godine i kosovskog koji je trajao skoro dve, makedonski rat je, odlučnom diplomatskom akcijom, trajao svega šest meseci, tokom kojih je nekoliko stotine ljudi poginulo na frontovima koji su došli do samih predgrađa glavnog grada, ali su stradali i civili. Od svih vojnih i političkih ludosti te godine, izdvaja se i biser Makedonske akademije nauka i umetnosti koja je predložila mapu teritorijalne podele i razmenu teritorija s Albancima. Na sreću, to je ostao samo biser “najmudrijih” u zemlji.

Rat je okončan Ohridskim mirovnim sporazumom koji je Albancima i ostalim etničkim manjinama dao prava koja su bila u skladu sa Evropskom konvencijom o pravima manjina. Ipak, ispod površine mira i zakonskih rešenja u korist razvoja multietničke Makedonije, nacionalizam i manipulacija njime do danas je jedna od najvećih pretnji za zemlju.

PRE I POSLE OHRIDA: Mnogi kratku istoriju Makedonije dele na vreme pre i posle Ohridskog sporazuma. Postohridska Makedonija je, ipak, ostala ista kao ona pre u pogledu beskrajnog startovanja raznih procesa koji se uglavnom utapaju u besplodnu baruštinu nejasnoća, partijskog ili, radije, ličnog profiterstva, skandala i, nadasve, dvoličnosti političkih elita.

Tužno je videti narod - u izmenjenom Ustavu iz 2002. to su delovi naroda - kako živi u zemlji beskrajnih i neuspešnih početaka u kojoj su stalno neki drugi izvana ili, još gore, iznutra – krivi za sve.

Stari se problemi pogoršavaju, a vladajuća je elita zadnjih nekoliko godina postala maher u stvaranju novih i gorih nevolja. Povrh svega, potraga za identitetom postala je otužno, ujedno preskupo fabrikovanje istorije koje šamara sve nemakedonske etničke zajednice, izluđuje Grke, a smanjuje broj uticajnih zapadnih prijatelja.

Hladni lem makedonske demokratije prognao je drugačije mišljenje, slobodu medija praktično ukinuo, a vladavina prava postala je vladavina partijske klike. Istina je laž, mržnja je vrlina, strah je konstanta, kič je kralj… “Koliko si vekova u mraku bila, zemljo moja…”

----------------------------------------------------------------------------------

Matematika

Mnogi se pitaju zbog čega se politička elita otkazala od postojanja Makedonije u okviru Jugoslavije sa zasedanjem ASNOM-a u 1944. Koliko god da je ta istorija bila mračna, Makedoniji bi sada bilo 67 i bila bi 4 godine starija od, recimo, Severne Koreje. Ali, eto, tome moja mama kaže da je ASNOM postao moguć jedino zasedanjem AVNOJ-a u u Jajcu, 1943. Umesto komunistički počeci, reperom su postali referendum u 1991. i Aleksandar Veliki pre 2500 godina. Naravno i borba s Turcima tokom njihove 545-godišnje vladavine ovim krajem. 

Mladi lideri

Makedonski premijeri su bili među najmlađima u Evropi. Branku Crvenkovskom je bilo tek 29 kad je postao drugi premijer male države. Ljubču Georgievskom je bilo 25 kad je postao potpredsednik predsednika Kiro Gligorova (kako su njegovo zvanje pakosno nazivali makedonski socijaldemokrati), a bilo mu je 33 kad je 1998. postao prvi VMRO-vski premijer. Nikoli Grujevskom bilo je 35 kada je osvojio vlast u 2006.

Skoplje 2014, cena i pisma zahvalnosti

Oficijalno, ovaj projekat je trebao koštati makedonske građane 80 miliona eura. Opozicija je, ipak, izračunala da će ova suluda avantura koštati pola milijarde eura. Projekat se sastoji od izgradnje monstruoznih građevina pretežno u baroknom stilu i podizanja blizu 100 spomenika, većinom ljudi, ali i velikog broja pripadnika životinjskog carstva. Za spomenike Goce Delčevu i Dame Gruevu je bugarska strana uputila pismo vladi u Skoplju zahvaljujući joj na izgradnji spomenika na najvećem trgu tako velikim bugarskim sinovima. Takvo pismo još nije stiglo iz Atine.



Novi Magazin
Beograd, Serbia
15.09.2011

Shkelja e të drejtave të njeriut fillon dhe mbaron në institucionet e shtetit

click to enlarge

INTERVISTË FAKTI

INTERVISTË ME KRYETARIN E ORGANIZATËS JOQEVERITARE "CIVIL", Z. XHABIR DERALLA

Shkelja e të drejtave të njeriut fillon dhe mbaron në institucionet e shtetit

"Shpërndarja e mjeteve financiare dhe sociale për qytetarët bëhet në mënyrë jo të balancuar, përfaqësimi i bashkësive etnike në administratë është tepër larg nga ajo që duhet, ndërsa drejtësia dallon varësisht nga përkatësia etnike e njerëzve. Procesi i decentralizimit nuk është mbaruar në dëm të bashkësive etnike jo shumicë. Interpretimi i ndryshëm i marrëveshjes së Ohrit varësisht nga ajo se flet politikani maqedonas apo shqiptar, në opozitë ose pushtet, të gjitha këto e përmbushin mozaikun duke shkaktuar probleme plotësuese", thotë kryetari i OJQ-së "Civil", Xhabir Deralla

INTERVISTOI: REXHEP ADEMI

Në intervistën për gazetën FAKTI, kryetari i OJQ-së "Civil", Xhabir Deralla, vlerëson se në Maqedoni shkelen të drejtat e njeriut. Ai thotë se institucionet nuk respektojnë ligjet dhe konventat ndërkombëtare për të drejtat themelore të njeriut dhe se nga këto shkelje më së shumti goditen bashkësitë më të vogla etnike. Sipas tij, diskriminimi në baza etnik është i pranishëm kudo, në administratë, gjyqësi, punësim si dhe në sfera të tjera.

FAKTI: Zotëri Deralla, a mund të na jepni një vlerësim të përgjithshëm për gjendjen e të drejtave të njeriut në Republikën e Maqedonisë?

Xhabir DERALLA: Gjendja e të drejtave të njeriut dhe lirive në Republikën e Maqedonisë është shqetësuese dhe dita-ditës po keqësohet. Të drejtat e njeriut shkelen në formë masovike dhe prekin të gjitha segmentet e shoqërisë duke përfshirë një numër të madh të grupeve shoqërore. Varësisht se si i shikojmë punët mund të konstatojmë se ka shkelje serioze të të drejtave të njeriut duke filluar nga të drejtat e punëtorit, ato sociale që datojnë nga pavarësia e shtetit tonë dhe lirisht mund të them se të njëjtat përkeqësohen vazhdimisht.

Liritë dhe të drejtat e njeriut janë të garantuara me kushtetutë, të gjitha ligjet dhe konventat ndërkombëtare në sferën e të drejtave etnike, kulturore dhe religjioze vazhdimisht kërcënohen, ndërsa diskriminimi është i pranishëm në të gjitha poret e shoqërisë. Më shqetësues është shkelja e drejtave të njeriut që bëhet nga ana e institucioneve shtetërore. E njëjta ka të bëjë edhe me diskriminimin edhe në bazë të përkatësisë gjinore dhe orientimin seksual.

Të burgosurit dhe personat në paraburgim kanë trajtim të barabartë me ata në kohës së mesjetës dhe çdo ditë janë të nënshtruar në nënçmim, maltretim dhe nuk janë të rralla rastet e torturës gjatë arrestimeve, procedurave policore hetuese por edhe në burgje.

Shkelja e të drejtave dhe lirive të njeriut dhe diskriminimi bëhet edhe në linjën e përkatësisë së opcionit politik, gjegjësisht antarsimi në një parti politike.

Më tutje, liria e shprehjes është nën një kërcënim serioz dhe dita-ditës po përkeqësohet. Kjo e drejtë elementare e njeriut në formën më të ashpër reflektohet përmes kontrollit të mediave nga ana forcës financiare dhe qendrave politike, presioni që u bëhet ndaj gazetarëve dhe politika redaktuese përgatitet në kabinetet e më të fuqishmëve e jo nëpër redaksitë e mediave.

E gjithë kjo situatë ka ndikim tepër negativ ndaj së drejtës në shtet, a e gjithë kjo ka impakt edhe në zhvillimin e përgjithshëm dhe procesin integrues të vendit si në nivel nacional ashtu edhe në atë ndërkombëtar.

FAKTI: Në çfarë formash shkelen të drejtat e njeriut të bashkësive etnike në vendin tonë?

Xhabir DERALLA: Kur ratifikohen konventat ndërkombëtare dhe marrëveshjet nga ana e Parlamentit të një shteti demokratik ato menjëherë bëhen pjesë e legjislaturës nacionale. Maqedonia është nënshkruese e të gjitha konventave më të rëndësishme evropiane dhe ndërkombëtare, marrëveshjeve dhe direktivave prej të cilave për këtë çështje shumë me rëndësi është të përmendet konventa për mbrojtjen e pakicave kombëtare. Më pas kushtetuta dhe ligjet sidomos pas nënshkrimit të Marrëveshjes kornizë të Ohrit i garantojnë të drejtat dhe liritë e të gjitha bashkësive etnike të cilët jetojnë në Maqedoni. Mirëpo të gjitha ato mbeten vetëm përcaktime deklarative të cilët janë sjellur nën presion të realitetit, konfliktit ushtarak dhe intervencave diplomatike.

Implementimi i tërësishëm mungon si pasojë e një nacionalizmi i rrënjosur thellë dhe politikave diskriminuese. Segregacioni etnik vazhdon dhe atë në sektorin më të ndjeshëm -arsimin. Shpërndarja e mjeteve financiare dhe sociale për qytetarët bëhet në mënyrë jo të balancuar, përfaqësimi i bashkësive etnike në administrate është tepër larg nga ajo që duhet, ndërsa drejtësia dallon varësisht nga përkatësia etnike e njerëzve. Procesi i decentralizimit nuk është mbaruar në dëm të bashkësive etnike jo shumicë. Interpretimi I ndryshëm i marrëveshjes së Ohrit varësisht nga ajo se flet politikani maqedonas apo shqiptar, në opozitë ose pushtet, të gjitha këto e përmbushin mozaikun duke shkaktuar probleme plotësuese.

Nëse më lejoni, do të doja që të bëj edhe një ilustrim. Përfaqësimi adekuat i bashkësive etnike në administratë është shndërruar në farsë. Është i njohur kualifikimi "punësime sipas marrëveshjes së Ohrit". Punësimi formal i shqiptarëve në administratën shtetërore, ndërsa mosangazhimi i tyre me orar të plotë të punës shkakton së paku dy pasoja negative. E para - shkakton revoltë te popullata pasi dikush është I punësuar në shtet, mer rrogë, a nuk punon, me çka paragjykimet dhe mosdurimi vetëm po rritet E dyta, qytetarët shqiptar edhe më tej nuk kanë mundësinë që t'i shfrytëzojnë shërbimet e administratës, gjegjësisht nuk mundet nëpunësit e tyre që t'i problemet përmes një mirëkuptimi, ndërsa komunikimi edhe me tutje nuk realizohet në gjuhën shqipe. Që do të thotë nga njëra anë partitë në pushtet formalisht e mbarojnë punën e tyre, bile pjesërisht, ndërsa nga ana tjetër jo vetëm që nuk e zgjidhin problemin, por gjenerojnë probleme tjera. Unë do të thosha se kjo nuk është punë e kryer si duhet, posaçërisht këtu kemi të bëjmë me disa ambicie private të dikujt që të mbetet në pushtet dhe me këtë t'i kënaq apetitet e bashkpartiakëve të vetë.

FAKTI: Ju jeni një ndër themeluesit dhe kryetar i organizatës "Civil" - Qendra për liri. Çka bënë "Civil" në interes të të drejtave të njeriut gjatë kësaj periudhe. A keni mbështetje financiare për projektet që i bëni?

Xhabir DERALLA: Po realizojmë projekte për të ngritur vetëdijen publike dhe edukimin e të drejtave dhe lirive të njeriut. Programi ynë vjetor në pjesën më të madhe u është përkushtuar lirive dhe të drejtave të njeriut, ndërsa kanë mbështetje të fuqishme nga programi Civita Mobilitas të cilën e financon Agjencioni Zvicran për Zhvillim dhe Bashkëpunim,megjithatë e implementon Qendra për Zhvillim Institucional (CIRA).Një nga komponentët kryesore të projektit "Zgjidhje" kushtuar kulturës politike dhe dialogut janë pikërisht të drejtat dhe liritë e njeriut. Atë e quajmë (njeri = të drejtat)dhe e financon Ballkan Trust for Democracy.Në sferën e lirisë së shprehjes që është një nga të drejtat elementare e të drejtave dhe lirive të njeriut jemi duke punuar në përforcimin e lirisë në media. Në nga projektet për këtë qëllim është doracaku gazetaresk të cilën e financon Ambasada e Mbretërisë së Norvegjisë. Javën e kaluar u botua edhe numri i dytë i dialog - në letër për demokraci dhe të drejtat e njeriut në gjuhën maqedonase, ndërsa së shpejti do të botohet edhe në gjuhë shqipe dhe atë angleze. Jemi të pranishëm në shumë media përmes ueb faqes, blogjeve dhe rrjetit social. Reagimi është pozitiv, mirëpo sërish nuk përfshihet hapësira e kënaqshme. Shpresojmë se qytetarët do të aktivizohen së shpejti.

FAKTI: Na thoni Ju si i kuptoni të drejtat e njeriut?

Xhabir DERALLA: Që të jesh njeri duhet të kesh të drejta. Çdo kush nga ne është përfaqësues i njerëzimit. Për atë çdokush nga Ne ka të drejtë që ti respektohen liritë dhe të drejtat e njeriut për vete dhe për të gjithë njerëzit tjerë në botë, ajo nënkupton që edhe ai vetë ti përmbushë obligimin e vetë që ti respektoj liritë dhe të drejtat e njeriut. Shkurtimisht nga vetë fakti që jeni I lindur si njeri në këtë planet, I keni të gjitha të drejtat të cilat ju takojnë të gjithë njerëzve, në formën e barabartë dhe në përgjithësi. Më saktë të drejtat dhe liritë janë të pandashme, nuk mund disa të drejta ti keni e disa jo. Të gjitha të drejtat janë për të gjithë ne.

FAKTI: A nuk është kjo një utopi? A mund që njerëzit të shpresojnë në më shumë të drejta në një botë dhe shoqëri të këtillë siç e kemi sot?

Xhabir DERALLA: Unë nuk flas për utopi por për standarde që vlen për të gjitha shtetet në botë të cilat u morën veshtë me 10 dhjetor të vitit 1948 të cilat edhe e miratuan deklaratën e përgjithshme për të drejtat e njeriut. Ajo u bë shtyllë e rregullimit juridik në botës së sotme. Realiteti është se shtetet vetëm formalisht i miratojnë këto apo një sere dokumentesh tjera ndërkombëtare. Mirëpo ajo edhe pritet. Qytetarët duhet t'i kërkojnë të drejtat e tyre. Askush nuk do të na servoj në pjatë. Unë në asnjë moment nuk kam thënë se lufta për të drejtat e njeriut është e lehtë dhe se ndonjëherë do të ndërpritet. Ai është një proces i vazhdueshëm me përpjekje të mëdha. Në deklaratën ka inspirim të mjaftueshëm për atë çka duhet të bëhet që t'i kërkoni të drejtat, të drejtat dhe liritë e njeriut. Nuk guxoni të bëheni përtac. Në fund të fundit deklarata është shumë e shkurtër afro dy faqe. Obligimi i çdo qenie njerëzore është që t'ju rrëfej atyre që nuk din t'i inkurajoj ata që frikohen, t'i mbroj ata të cilët kërcënohen apo ndaj tyre kryhet ndonjë dhunë dhe terror. Që të jesh njeri nënkuptohet që të përkushtohemi për të luftuar për mirëqenien e çdo njeriu në planetin tokë. E gjithë ajo ju bën njeri. Është rëndë ,por e njerëzishme. Për fillim, merrni deklaratën universale për të drejtat e njeriut dhe lexoni atë. Bisedoni me të afërmit dhe fqinjët. Merrni aksion. Ajo është e mundshme përmes një përkushtimi individual dhe solidaritet. Çdo kush nga ne ka peshën e vet.

ХРАБРИТЕ ЌЕ ОСТАНАТ ONLINE

Џабир Дерала

Во текот на проектниот сегмент Човек=Права во декември (2011) имав можност да дискутирам или да се допишувам со повеќе новинари, претставници на граѓанското општество и граѓани. Комуникацијата најчесто се однесуваше на општи оценки на човековите права, а посебно интересни теми беа медиумите, слободата на говорот и правата на етничките заедници. Тоа, на некој начин, ја отсликува перцепцијата на човековите права во Република Македонија, иако тие се загрозени и во неколку други, подеднакво важни сегменти.

Овој текст е напишан врз основа на разговорите и темите кои беа начнати со повеќе новинари, вклучувајќи го и последното интервју што го дадов пред неколку дена за дневниот весник на албански јазик, Факти. Значи, ќе се обидам на едно место да одговорам на неколку прашања од корпусот на човековите права и слободи, а за кои најчесто зборував или слушав деновиве од луѓето со кои бев во контакт.

Воедно, им благодарам на сите новинари, колеги и граѓани за искажаниот интерес и поддршката во текот на месец декември, а особено за нивното бројно присуство на отворањето на Изложбата Човек=Права и панел дискусијата Слободата на говорот и медиумите во Македонија на која се промовира и вториот број на Дијалог – њузлетер за демократија и човекови права. Се надевам дека таа поддршка ќе расте и продлабочува во годината пред нас.

Состојбата на човековите права и слободи во Република Македонија е загрижувачка и се влошува Состојбата на човековите права и слободи во Република Македонија е загрижувачка и се влошува. Кршењето на човековите права е масовно и навлегува во сите сегменти на општеството и засегнува голем број општествени групи и категории. Каде и да погледнеме, можеме да констатираме сериозно кршење на човековите права, почнувајќи од работничките и социјалните права кое датира од самото осамостојување на земјава и се влошува постојано.

Правата и слободите загарантирани со Уставот, законите и меѓународните спогодби во доменот на етничките, културните и религиозните права и слободи се, исто така, под континуирана закана, а дискриминацијата е вткаена во сите пори на општеството. Најзагрижувачки е тоа што кршењето на човековите права и слободи е искачена на институционални нивоа.

Истото се однесува и на дискриминацијата по основа на родова припадност и сексуална ориентација.

Затворениците и притворените лица имаат третман еднаков на средновековието и подложени се на секојдневно понижување, малтретирање, а неретки се и случаите на тортура при апсење, полициски и истражни постапки, како и во затворите.

Кршењето на човековите права и слободи и дискриминација се врши и по линија на припадност на политичка опција, односно членство во политичка партија.

Понатаму, слободата на говорот е под сериозна закана и од ден на ден се влошува. Ова неотуѓиво човеково право на груб начин се рефлектира преку контролата врз медиумите од страна на центрите на политичка и финансиска моќ, притисокот врз новинарите и кроењето на уредувачката политика во кабинетите на моќниците, а не во редакциите, каде што и е местото.

Сето тоа има сериозно и негативно влијае на владеењето на правото во земјата, а со тоа и на општиот развој и интегративните процеси, како на национално, така и на меѓународно ниво.

Кршењето на човековите права и слободи во Република Македонија започнува и завршува во институциите на системот, почнувајќи од највисокото законодавно тело, Парламентот, завршувајќи со партиските послушници поставени во единиците на локалната самоуправа кои будно внимаваат на секое бранување во секое соседство, на секоја педа од земјата. Злоупотребата на позициите, народните пари и медиумите се во меѓусебна спрега и со единствена цел: да се угушат правата и слободите и да се остане на власт што е можно подолго.

Човековите права и етничките заедници во земјава Кога меѓународните конвенции и спогодби се ратификувани од парламентот на една демократска земја, тие стануваат дел од нејзиното национално законодавство. Македонија е потписник на сите поважни меѓународни и европски конвенции, спогодби и директиви, од кои за ова ваше прашање важно е да се спомене Рамковната конвенција за заштита на националните малцинства. Притоа, Уставот и законите, особено по склучувањето на Охридскиот договор, ги гарантираат правата и слободите на сите етнички заедници кои живеат во Македонија.

Но, сето тоа се само декларативни определби донесени под притисок на реалноста во земјата, воен конфликт и дипломатски интервенции. Доследна имплементација изостанува, како последица на длабоко вкоренет национализам и дискриминаторски политики.

Етничката сегрегација продолжува и тоа во најчувствителниот сектор, образованието. Распределбата на финансиите и социјалните услуги за населението е нерамномерна, застапеноста на етничките заедници во администрацијата е далеку од правична, а правдата е различна зависно од етничката припадност на луѓето. Процесот на децентрализација не е завршен на штета на немнозинските етнички заедници. Различното читање на Охридскиот договор, зависно од тоа дали сте македонски или албански политичар, во опозиција или на власт ја надополнува сликата и внесува дополнителни проблеми.

Eдна илустрација. Правичната застапеност на етничките заедници во администрацијата се претвори во фарса. Општо прифатена е квалификацијата „рамковни вработувања“. Формалното вработување на Албанците во државната администрација, а нивно неангажирање со полно работно време предизвикува најмалку две негативни последици. Прво, предизвикува револт кај населението затоашто некој е вработен од државата, зема плата, а не работи, со што предрасудите и нетрпеливоста само се зголемуваат. Второ, граѓаните Албанци и понатаму немаат можност да користат услуги од администрацијата, односно не е задоволена потребата службениците да ги толкуваат нивните проблеми со поголемо разбирање, а комуникацијата и понатаму не е на албански јазик. Значи, од една страна, партиите на власт формално си ја завршиле работата, барем делумно, а од друга страна, не само што не го решиле проблемот, туку генерираат дополнителни. Тоа јас не го нарекувам добро завршена работа, освен ако не се работи за нечии приватни амбиции да остане на власт и да ги задоволи апетитите на партиските солдатески.

Меѓу утопијата и реалноста Да се биде човек е да се имаат права. Секој од нас е претставник на човештвото. Затоа, секој од нас има право да бара почитување на човековите права и слободи за себе и за сите други луѓе на светот, а тоа подразбира и тој самиот да ја исполнува својата должност да ги почитува човековите права и слободи. Накратко, со самото тоа што сте се родиле како човек на оваа планета, ги имате сите права што им припаѓаат на сите луѓе, подеднакво и целосно. Поточно, правата и слободите се неделиви, не може некои права да ги имате, а други не. Сите права за сите.

Јас не зборувам за утопија, туку за стандард за кој сите држави во светот се договорија на 10 декември 1948 година кога ја усвоија Универзалната декларација за човековите права. Тоа стана основа за правниот поредок во светот денес. Реалноста е дека државите само формално го усвоија овој и низа други меѓународни документи. Но, тоа се очекува. До нас, граѓаните е да ги побараме тие права. Никој нема да ни ги сервира на тацна. Јас во ниеден момент не сум кажал дека борбата за човекови права е лесна и дека некогаш запира, односно завршува. Тоа е континуиран процес и бара големи напори.

Во Декларацијата има доволно инспирација за тоа што треба да направите за да побарате правда, човекови права и слободи. Не смеете да бидете мрзеливи. На крајот на краиштата, Декларацијата е многу кратка, некои две странички.

Должност на секое човечко суштество е да им раскаже на тие што не знаат, да ги охрабри тие што се заплашувани и прогонети, да ги одбрани тие што се под закана и врз нив се врши насилство и терор.

Да се биде човек заначи да се посветиме и да се бориме за добробитта на секое човечко суштество на планетата Земја. Сето тоа ве прави човек. Тешко е, но човечно. За почеток, земете ја Универзалната декларација за човековите права и прочитајте ја. Разговарајте со вашите блиски и со соседите за неа. Преземете акција. Тоа е можно само преку лично посветување, солидарност и активизам. Секој од нас е важен.

За активностите на Цивил – Центар за слобода Цивил – Центар за слобода спроведува проекти за јакнење на јавната свест и едукација за човековите права и слободи континуирано и на различни начини, без оглед на буџетските, временските или било какви рамки. Нашата стратегија, а оттаму и годишна програма во голем дел е посветена на човековите права и слободи. Од 2010 година наваму, нашата програма ја поддржува Програмата Civica Mobilitas, која ја финансира Швајцарската агенција за развој и соработка, а ја имплементира Центар за институционален развој (ЦИРа).

Една од главните теми на нашиот најамбициозен проект Решенија се токму политичката култура и дијалогот. Според мене, политичката култура се манифестира преку нивото на познавање и почитување на човековите права и слободи.

Во декември водевме кампања за јакнење на јавната свест за човековите права и слободи преку проектниот сегмент наречен Човек=Права во чии рамки се одржа една многу интересна изложба на ликовни дела инспирирани од Универзалната декларација за човековите права.

Минатата недела го отпечативме и вториот број на Дијалог – њузлетер за демократија и човекови права на македонски јазик, а во тек е печатењето на албански и англиски јазик. Присутни сме и во новите медиуми преку нашата веб страница, блоговите и социјалните мрежи. Проектот го финансира Balkan Trust for Democracy.

Во доменот на слободата на говорот која е едно од основните човекови права и слободи, работиме на јакнење на слободата на медиумите. Еден од проектите за тоа е Новинарскиот прирачник кој го финансира Амбасадата на Кралството Норвешка.

Реакцијата на нашите активности и проекти е позитивна, но недоволна. Се надеваме дека граѓаните ќе се активираат во најскоро време. Моите колешки и колеги во Цивил деноноќно работат на тоа идеите, знаењата и активностите да ги приближат до што е можно поширока публика. Дали сме успешни единствено можеме да го провериме од реакциите на граѓаните. Најмалку што можат тие да сторат е да кликнат на некој од нашите линкови и да ги прочитаат содржините кои ги објавѕваме. Не е доволно само да се клика, но и тоа е добро за почеток. Затоа, на голем број наши соопштенија, во некој агол ќе го забележите повикот: Кликни за човекови права, а тоа најчесто води до нашата веб страница или до некој од нашите тематски блогови.

Година на револуции: храбрите ќе останат online Светот громогласно се менува. Милиони луѓе ширум светот излегоа на улиците да ги побараат човековите права и слободи. Тие не го жалат своето време, работните места и социјалниот статус. Во многу земји во светот видовме голем број млади кои не се плашеа ни за своето здравје, па дури ни за животот. Човековите права и слободи им беа ултимативна цел и не се колебаа да излезат на улица.

Младите демонстранти ширум светот ги употребуваат сите средства за да се слушне нивниот глас, да ги принудат владите да го преиспитаат начинот на владеење. Оваа година беше година на револуциите за човекови права. Новите медиуми многу им помогнаа во тоа. Арапската пролет покажа и докажа дека наспроти сите обиди на диктаторските режими да ги контролираат и блокираат средствата за комуникација, интернетот и социјалните мрежи овозможија народот да се обедини и координира во пресметката со суровите режими.

Движењето Окупирајте го Вол Стрит и многу други превирања во светот имаат еден основен белег: граѓаните во светот решија да го кренат својот глас и покажаа висока свест за човековите права и слободи. Тоа не се постигнува со висење по кафулиња и чајџилници, туку со активно вклучување во граѓанските акции за подобрување на животот на сите луѓе подеднакво. Невладините организации се одлично место за активирање.

Стотиците милиони луѓе кои живеат во земјите и регионите погодени од ураганот на немири, незамисливо големите бизнис, политички и безбедносни интереси вплетени во целата приказна, не ветуваат брз и едноставен расплет на ситуацијата. Времето на расчистување на сметките, манипулациите и трговијата со судбината на народите допрва доаѓа. Ќе паднат уште многу жртви. Режимите ќе се обидат да манипулираат со пари и медиуми, да контролираат со пендреци, солзавец и тенкови. Но, храбрите ќе останат online.