НЕ Ѝ ПРИПАЃАМ НА ТВОЈАТА РАСА, МОМЧЕ

Не ѝ припаѓам на твојата раса, момче

Не се клањам на твоите идоли и лидери

Твоите глупи химни и слогани и

Ме заболе за твоите знамиња и други играчки

Горд сум што сум различен

Наречи ме предавник или дојденец

Јас знам каде припаѓам

Знам од каде доаѓам

Знам каде одам, момче

Јас сум тој што е слободен, момче, не ти

Јас сум прекрасен и единствен

Ти си само ружен број, момче

За твоите лакоми лидери месо

Јас сум горд на тоа што сум

Ти си тој збунетиот

Ти си фрустрираниот

Ти си болниот, болен засекогаш

Симни се од терасата , момче

Оди си дома, момче, гледај фамилија

Најди го својот мир, пред неволјата да те најде тебе

Престани со глупости, пред да биде предоцна

***

Ја напишав оваа песна пред помалку од две недели (19 јули), иако ја носам во мислите подолго време. Оваа песна е посветена на сите насилници и расистичко-националистички идиоти во мојата земја и во светот. Посебно бев инспириран од една песна на локалните хулигани, но секако дека мислам и на сите гомноглавци низ целиот свет. Имам уште доста стихови за и околу таквите во мојата книга поезија „Апокалипса“ (објавена 2011 г.), но уште повеќе во мојата нова книга поезија и кратки приказни, што е речиси завршена. Велам речиси, бидејќи книгата никогаш не е довршена, освен ако не е отпечатена. Ја напишав оваа песна на англиски јазик, но ја преведов и на македонски. Оригиналот на англиски ќе го најдете на мојот нов блог CONSPECTIO. 

ЖИВОТОТ МЕЃУ КРИМИНАЛНИОТ УМ И КРИМИНАЛОТ

Џабир Дерала 

Урбаната мафија населува кич и насилно општество, пребиено општество во вечна транзиција. Центарот на Скопје повеќе наликува на периферија, бизарна архитектурна збрка. Повеќе од тоа, од ден на ден е сѐполошо. Умоболните политичари во топла прегратка на инвеститорите во сенка и на новодојденците, ги максимализираат своите профити во бесконечната низа на грешки. Сами по себе, некои од тие проекти можеби делуваат во ред, но сите заедно претставуваат голем неуспех.

Моето еспресо stretto го пијам во клубот Кибо[1], со поглед на најпрометната крстосница во градот. Случајно, градот е престолнина и дом на речиси 800.000 жители, што е повеќе од една третина од целокупното население на државата. Тоа го правам секојдневно веќе четиринаесет години, релаксирано слушајќи ја бучавата на сообраќајот долу. Честопати сум шокиран од лошото регулирање на сообраќајот. Повремено, мислам дека глетката е интересна. Јас ја нарекувам „плажа“. Наесен, дождот го потцртува сивилото на глетката; лете, правливо е и испотено. Кал и снег зиме... Во последните неколку децении пролетта речиси ја нема, благодарение на глобалните климатски промени и на влошената микроклима на градот.

Во 1963, во текот на повторната изградба на градот по катастрофалниот земјотрес, архитектите го разурнале она, што земјотресот не успеал да го разурне. Меѓу другите нешта, тие ја уништиле розата на ветровите со изградба на долги бетонски ремени од грди згради, затворајќи ги ветровите и создавајќи атмосферски балон во градскиот центар, што може да биде гадно, особено лете.

Хаотичната конструкција од згради се забрза во изминатите неколку години, кога дојденците испраа многу пари низ градежништвото. Слично со другите земји во транзиција (и не единствено), градежништвото се покажа како извонредна можност за легализација на неверојатно количество на црни пари.

Одовде, ако планираш да се кандидираш за градоначалник, погрижи се една градежна фирма секогаш да ти биде при рака. Инаку, мало-големите играчи нема да те сфатат сериозно и ќе ја загубиш нивната поддршка. Гласачите се небитни, тие ионака се лесни за манипулација. И, vice versa, ако планираш да влезеш во градежништвото како бизнис, мораш да се стекнеш со пријателството на политичките партии. Катастарот, исто така, е битен.

УРБАНА/ПОЛИТИЧКА МАФИЈА

Стандари? Естетика? Хуман урбанизам? Владеење на законот и правото? Креативни и способни архитекти и визионери? Што е сето тоа? Некое интелектуално срање, добро за маргинални публикации и арт кафеа. Битни се само парите и власта, ништо друго – тоа е интелигентниот одговор на урбаната мафија.

Урбаната мафија населува општество коешто е кич и е насилно, пребиено општество во вечна транзиција. Инвеститорот во градежништвото вози големо и скапо возило и околу себе држи пар сељаци како телохранители. Архитектите се последното нешто што му паѓа напамет при планирањето на инвестицијата. Подмитувањето и одбегнувањето на законот се основните цели. Да се добие дозвола за градење на гаража, на пример, и таа да се претвори во трговски центар. Бесрамното искористување на секоја можност на неговата/нејзината позиција е една од дефинициите на funcionario el partido en el poder[2].

Во новите „демократски“ времиња луѓето, коишто го раководеа градот и државата ја направија секоја можна трансгресија во историјата на владеењето. Изобличувањето на градот во поново време станува јасно видливо по кусото возење низ градот. Нови деловни и трговски инвестиции никнуваат веднаш до шутот од минатото. Гледаме гротескни, иако мошне скапи, проекти на тековната влада.

Јавното земјиште им е дадено на располагање на криминалните умови на моќниците, коишто ја загадуваат општествената сопственост со својата суета, градејќи кич згради и споменици, за да ја прошират нивната политичка импотенција врз животите на луѓето. Но, приказната за културна и урбана деконтаминација не завршува со тоа. Тие моќници градат различни згради, деловни и трговски центри, згради за домување за сопствена добивка, со инвестиции што се родени и што постојат врз база на криминал.

Во текот на една година, нема да постои место каде што урбаната мафија нема да го остави својот валкан печат за идните времиња. Или барем, до наредниот катастрофален земјотрес... Неколкуте слаби обиди на изразување на незадоволство од робусната сељачка администрација на градот (и на државата), завршија со насилни контра-протести на стадото, послушно на власта, коешто носеше знамиња и крстови.

Некои велат дека не правењето ништо и молчењето - го прават човекот соучесник во злосторот. Токму тоа премногу долго време се случува во градот Скопје, сѐ од неговата реконструкција во 1963 година. Сепак, овде не постои никаква сериозна гласност.

Криминалците од системот поминуваат премногу лесно. Речиси не постои опозиција, ниту граѓанска, ниту политичка.  Организациите за граѓанско општество се преслаби или се под притисок од политичките партии. Политичката опозиција е стишана, затоа што таа беше на власт и изврши бројни криминални престапи во процесот на давањето повторен облик на градот. Малубројните активности на граѓанското општество се недоволни за оние, кои ги носат одлуките, да запрат со нивната налудничава политика.

ПОДЕЛБА

Камениот мост, симболот на градот, кој што сѐ уште постои на неговиот грб, е основната врска меѓу пост-земјотресниот јужен дел и Старата чаршија во северниот дел на градот. Северот е етнички мешан, со голем процент на албанско население – информација, значајна битна за многуте гледишта на приказната. Мостот беше затворен осум години заради „реконструкција“. Повеќе би го нарекол тоа - деструкција. Градските и државни власти комплетно го сменија изгледот на мостот, го урнаа михработ[3] и го заменија најголемиот дел од оригиналните камења. Како печурки по дожд, почнаа да никнуваат деловни и трговски центри, носејќи им брза пара на инвеститорите и на корумпираните политичари – во приказнава, корумпиран политичар е своевиден плеоназам.

Старата чаршија беше целосно опустошена економски. Етничката омраза, проследена со предрасуди – поистоветувањето на Старата чаршија со Албанците – го претвори најатрактивниот дел од градот во град-сениште. На власта и беа потребни осум години за реконструкција на Камениот мост, во процес проследен со бројни дејанија во сенка. На Турците им биле потребни седум години за да го изградат. Во Средниот век...

Старата чаршија беше центар на трговијата и забавата, одразувајќи го мултикултурниот диверзитет на градот и богатството на историското и културно наследство. Во споредба со сараевската Баш чаршија, скопската Стара чаршија е петпати поголема и далеку побогата во прекрасните историски и архитектурни локации. Баш чаршија е битен извор на приходи за граѓаните и за администрацијата на Сараево, благодарение на негуваниот и развиен туризам. Во случајот на Стара чаршија, културата, традицијата и забавата - гнијат. Од симбол на различност и единство, скопската Стара чаршија стана симбол на град, поделен по етнички и религиозни линии.

ГЕТОИЗИРАНИ УМОВИ

Гетоизираните умови создаваат градови од гетоизирани луѓе. Тесногради и себични, или едноставно идиотски глупави, примитивни и фрустрирани селани од обата политички блока се менуваат на власт по секој изборен циклус, не донесувајќи никакви промени. Чекај го пленот денес и отфрли ги последиците на утрешниот ден. Од друга страна, овде е толпата, луѓето што ги снесуваат тие последици. Криминалните умови на луѓе со политичка или финансиска моќ, создаваат решенија и услови за домување што ги унесреќуваат луѓето. Или, да го кажеме тоа помеко, никогаш не ги прават среќни.

На крајот на денот побегнувам од расфрланите слики на градот во сопствениот дом, место каде што, повеќе или помалку успешно, создадов лично засолниште. Ги имам моите книги, моите постери и слики по ѕидовите, наместениот на мој начин мебел, чијшто најголем дел повторно е дизајниран од мене, мој избор на музика, ДВД или ТВ канали. Но, светот надвор од моите ѕидови, гнилиот град што е мојот поширок дом, мојата голема дневна соба, мошне бргу допира до моето сигурно засолниште. Водоснабдувањето и електричната енергија се нестабилни и честопати ми задаваат главоболка кога треба да ги задоволам моите основни потреби. Притоа, живеам во високо урбанизиран дел од градот, не во некое планинско село, каде што ваквите услови би биле разбирливи.

Мојот дом, мојата голема дневна соба од градот е создадена од слоеви криминал. Кога ја гледаш инфраструктурата, тротоарите и улиците, снабдувањето со вода/електрична енергија, сообраќајот, сигнализацијата, и конечно, зградите, вклучувајќи ги и нивните фасади, веројатно во сето тоа има повеќе криминал отколку што може да се замисли при создавањето на правен систем. Или пак, криминалот ги искористува сите можности. И, погодете што? Тоа се толерира, или подобро речено, се прифаќа од сите. Не велам дека се одобрува, само се прифаќа. Со тоа, криминалните умови се сигурни во нивната работа.

Центарот на Скопје повеќе наликува на периферија, бизарна архитектурна збрка. Повеќе од тоа, од ден на ден е сѐ полошо. Умоболните политичари во топла прегратка на инвеститорите од сенка и на новодојденците, ги максимизираат своите профити во бесконечната низа на грешки. Сами по себе, некои од тие проекти можеби делуваат во ред, но сите заедно претставуваат голем неуспех.

Јавното земјиште треба да е во општествена сопственост, или барем така го разбирам тој поим. Но, што значи дефиницијата на јавно земјиште или на јавен простор, во рамките на законот или поинаку? Јавното земјиште е во рацете на инвеститорите и на моќниците[4] во централното, градското и општинското ниво на власта.

ОТПОР

Честопати деловниот криминал и инвестициите во градежништвото експлодираат во скандали и во кривично гонење на фирми и бизнисмени, коишто имаат извршено сериозни престапи без притоа да имаат покритие од големците. Некои од нив завршуваат во затвор. Па што? Дали има некој, што ќе ја поправи штетата, што тие ја имаат нанесено на урбаното ткиво? Повеќе од тоа, се затвораат само оние што се на страната на губитникот на политичкото бојно поле. Остатокот на криминалците е слободен да ја плете својата одбивна мрежа во нашата голема дневна соба.

Што е заедничко за криминалните умови и за самиот криминал со мојата голема дневна соба – градот во којшто пораснав и се приближив до моите зрели години? Што се случува со урбаната култура, со здивот на цивилизацијата што испарува од сите пори на асфалтот? Што ќе речат генерациите коишто доаѓаат на сето тоа?

Град без ориентација – што и да значи овој поим. Град со големо количество на грешки, натрупани на грешки, натрупани на грешки. Повеќе од тоа, на повидок нема никој што е волен или способен да ги исправи. Сѐ уште не можам да се определам што е полошо, но тоа го измачува општеството од ден на ден.

Се плашам дека решенијата што се при рака воопшто не ветуваат. Што да се прави? Се собираме во малите џебови на духовен и интелектуален отпор. Гледам како луѓето постепено растат во мрачната свест на општеството. Уживам да ја изнаоѓам убавината во луѓето, во нивните мисли и дела. Случајно познавам голем број на убави особи, коишто се способни да конструираат убавина низ критика на грдото. Посетувам места со убав ентериер, создаден од бистри и вредни уметници. Луѓе со умови, остри како брич, седат на масите, пијат, ПУШАТ, разговараат и слушаат трајна музика.

Постои многу разочарување и огорченост на оние малубројни прекрасни места, со неколкумината прекрасни луѓе. Но, можеби тие места се новите рози, и еден ден ќе започнат да дуваат некои нови ветришта. И, ќе ја оддуваат грдотијата.

---

[1] Клубот Кибо е ресторан на првиот кат од Палома Бјанка, официјално име за деловна зграда во срцето на Скопје. Исто така, ние имаме трговски центар што официјално се нарекува Беверли Хилс!

[2] Функционер на партијата на власт (шпански)

[3] Михработ (. Арапски: محراب михработ, PL محاريب mahārīb) е полукружна ниша (може да се наоѓа и во ѕидот на џамијата) која покажува кон Qibla; тоа е насоката кон Каба во Мека, а оттука и насока во која муслиманите треба гледаат кога се молат.

[4] Употребувам политички некоректна терминологија како што се моќници и бизнисмени, за да ја доловам сликата на реалноста во ова мачо општество и систем

Овој текст е за првпат објавен во book-zine izdanieto DOMA (ДОМА), ed. by Antonio Petrov & Sofija Grandakovska, vol.0, no. 1 (Skopje: Kino oko), 2010.

DŽABIR DERALA, PISAC I PREDSJEDNIK NVO CIVIL: Učinci proizvodnje mržnje

LINK TO THE ORIGINAL ARTICLE: BROJ 1117   



INTERVJU
Petak, 16 mart 2012


Za posljednjih nekoliko godina Makedonija je od svih balkanskih zemalja najmanje pominjana kao tema. Od dobijanja statusa kandidata za EU 2005, interesovanje za nju, sem u izvjesnoj mjeri u susjednoj Grčkoj i incidentno u saopštenjima Srpske pravoslavne crkve, gotovo da je prestalo. Bilo je važnijih tema i većih „problema" od, kako se smatralo, pacifikovane Makedonije. Sve do nedavno. Da li su najnoviji međuetnički sukobi prolazni incidenti ili su simptomi javno neartikulisanih problema makedonskog i drugih balkanskih društava, razgovarali smo sa građanskim aktivistom i piscem iz Skoplja, Džabirom Memedi Deralom, dobrim poznavaocem složenosti makedonskog društva koji je bio jedan od usamljenih glasova koji su upozoravali da se sukobi mogu ponoviti. 

MONITOR:U izjavi za TV Al Džazira rekli ste da su institucije odgovorne za sukobe u Makedoniji. Jeste li mislili na to što je početni incident izazvao policajac Makedonac koji je ubio Albanca, van dužnosti?


DERALA: Početni incident nije izazvan ubistvom dvojice Albanaca u Gostivaru. To je samo deo kontinuirane tenzije u Makedoniji za koju odgovornost snosi vlada. Ona je struktura koja ima sve instrumente u rukama da ovakvo stanje prouzrokuje ili da ga spreči. Posebno ova garnitura na vlasti je izrazito nacionalistička, a ona pod svojom kontrolom drži daleko više sektora društvenog, političkog, ekonomskog i javnog života nego što je to normalno za jednu iole demokratsku zemlju. Ova vlada godinama sponzorira nacionalističku histeriju, tako da uopšte nije iznenađujuće kako se stanje stvari razvija.


Bez obzira na etničku pripadnost, postoje nekoliko alarmantnih pitanja koje se nameću nakon ove pogibije, druge od prošlogodišnjih izbora kada je policajac pretukao do smrti jednog 22-godišnjaka. Pitanje koje je izuzetno alarmantno je: Još koliko mašina za ubijanje u uniformama je tamo napolju? Ko ih kontrolira? Na kraju, kad smo već kod etničkih pitanja: da li bi ovaj policajac, neka je i van dužnosti, ubio dvoje civila u slučaju da su oni bili Makedonci? Da li bi im možda pucao u noge?


Možda biste želeli znati da je policajac-ubojica odmah postao heroj u socijalnim mrežama. To govori o dubokom etniciziranju čitavog života u zemlji. Nije važno to što je policajac sasuo sedam metaka u dva mlada čoveka. Važno je da je on bio Makedonac, a žrtve Albanci.


Etnički filmovi fragmentiraju društvo i time ga čine poslušnim i podložnim manipulaciji. Poslušnim i krvoločnim u isto vreme.


MONITOR: Nakon sklapanja Ohridskog sporazuma i dobijanja statusa kandidata, izgledalo je da je Makedonija pacifikovana. Da li je sadržaj sporazuma zaista obezbjeđivao ovakve prognoze?


DERALA: Sadržaj sporazuma je imao sve predispozicije da postane uspešna priča na Balkanu. Naravno, u kombinaciji s odgovornim političarima. Kakvih mi ovde nemamo. Pa odmah nakon potpisivanja tadašnji premijer i lider VMRO-DPMNE, iste ove partije koja je i sada na vlasti, pokrenuo je referendum za opovrgavanje tog sporazuma kojeg je sam potpisao dan pre. Ohridski sporazum je obezbedio mir i niz promena u korist demokratizacije i poštovanja manjinskih prava. On je još jednom pokazao da su dobri sporazumi mogući ali da su političke strukture te koje ih bacaju na smetište. Malo njih profitiraju na račun cele države.


MONITOR: Da li bi princip modernog suživota trebalo mijenjati i više insistirati na interkulturalnosti?


DERALA: Multikulturalnost shvaćena u njenom uskom smislu i može upućivati, u izvesnom smislu, na getoizaciju i izolaciju, posebno ako se ona uzme previše formalistički, a manjinske se zajednice promatraju kao retke biljke koje bi trebalo konzervirati. Multikulturalnost po meni nije samo multietničnost. Ona podrazumeva postojanje različitih kultura koje se međusobno poznaju, jedne druge poštuju i uče o drugima, vrše uticaj jedne na druge ili zajedno utiču na treću ili na određeni proces u društvu ili državi. Naravno, uticanje koje može doneti benefite, a ne asimilaciju i pretapanje. Multikulturalnost podrazumeva šaroliko društvo u kojem je podjednako lepo biti manjina kao i većina, podjednako lepo i vredno priznanja biti ateista, individualista i roker...


Multikulturalizam svakako postoji, bez obzira na to koliko ga vi negirate, kontrolirate i tlačite. Naravno, u uslovima kada je multikulturalizam shvaćen u njegovom najširom smislu, kada je nesputan legalizmom. Multikulturalizam ne sme da bude ograničen merama. Mere, zakoni i regulacija koje zadiru u sferu multikulturalizma prikazuju se kao dobronamerne a u stvari su instrument za manipulaciju i kontrolu. A manipulaciju i kontrolu najlakše postižete kada pre toga getoizirate određenu populaciju.


MONITOR: U Makedoniji je prošlog ljeta ponovo izbore dobio VMRO, desna partija koja bi željela da se predstavi umjerenom. Koliko je ona zaista takva, s obzirom na njenu istoriju i tradiciju, ali i na sadašnju nacionalističku retoriku i praksu?


DERALA: VMRO nije umerena partija ni u kom smislu. Uostalom, pitam se da li uopšte postoji takva (umerena) partija kod nas. Pod vođstvom VMRO-a mi smo imali i rat u 2001. Pod vođstvom sadašnjeg VMRO-a imali smo što videti. Kršenje ljudskih prava, odsustvo vladavine prava, izrazito nacionalistička i diskriminatorska politika uzdignuta na institucionalne nivoe, skoro potpuna kontrola nad medijima, kriminalno i bahato ponašanje na svakom koraku, totalna partizacija sistema i društva, strah i ušutkivanje... Atmosferu u Makedoniji često znam da uporedim s Italijom 20-ih ili Njemačkom na početku 30-ih godina prošlog veka. Ne malo ljudi se slažu sa mnom. Ali tiho.


MONITOR: Koliko je opasno ovo za Makedoniju već sedmogodišnje čekanje na dalji napredak u EU integracijama?


DERALA: Makedonija, kao i svaka druga zemlja u regionu, treba da reši probleme prvo za sebe i zbog svojih građana. Nije opasno to što Makedonija nije ušla u EU do sada, već je opasno što ova zemlja nije našla dovoljno kvaliteta i vrline da izgradi demokratiju i sistem u kojem vlada pravo i poštuju se ljudska prava. Umesto toga, Makedonija polako postaje fašistička zemlja u kojoj vlada strah i nepoverenje. Kako mislite da bi trebalo da uđemo u EU sa ovim teškim prtljagom? Da o problemu s imenom i ne govorim. Da nije bilo pogrešne politike, mi bismo se sada nazivali ustavnim imenom, a Grčka bi bila na pola puta da nas prizna, ako ne i više od toga. Makedonija je žrtva politike nekolicine ljudi koji u svojim šakama drže moć u stilu okupatora. Nije ih briga kakve će sve posledice imati njihova vladavina, nego da što više eksploatišu zemlju koju su zaposeli i da ostave što trajniji trag svog prisustva.


MONITOR: Nekadašnji američki ambasador u vašoj zemlji Kristofer Hil, rekao je da je rješavanje albanskog nacionalnog pitanja sljedeća tema na Balkanu. Mislite li da je u pravu?


DERALA: Mala dopuna - svi narodi na Balkanu su velike teme i daju sve od sebe da budu još veće. I gore. Znate onu Čerčilovu: Balkanski narodi proizvode više istorije nego što je mogu konzumirati. Ako pretpostavimo da je rešavanje albanskog nacionalnog pitanja na redu, kako mislite da će na to reagovati Srbi? Odmah će sebe proglasiti sledećom i „važnijom" temom. I tako redom. Mislim da je ujedinjenje Evrope i ulazak svih balkanskih plemena u veliku evropsku staju šansa da se sve teme ovoga tipa zatvore na zadovoljstvo svih. Tada će postati manje relevantno sve ovo o granicama, teritorijama i broju grla u različitim etničkim čoporima. Bar se nadam.

Mali korak do fašizma


MONITOR: Koliko razdvajanje i pacifikovanje zajednica koje se okreću same sebi produbljuje već stvorene i konfrontirane razlike?


DERALA: To je recept za konfrontaciju. U Makedoniji zajednice žive jedno pored drugih, a ne jedna sa drugom (i trećom). Svaka zajednica gleda na drugu ili druge s podozrivošću, pa i s mržnjom. Predrasude su u osnovi svega. A to uspešno pothranjuju političari i njihovi medijski vazali. Na kraju krajeva, to što ove etničke zajednice žive paralelnim životima i nije najveći problem. Tako su živeli i u doba dominacije Otomanskog carstva, ali nisu se klali. Problem leži u tome da su one tako postavljene da nisu samo zatvorene same u sebe, getoizirane, već su kontinuirano podsticane na mržnju i konflikte. A to možete postići tako što potencirate razlike kod drugih i prikazujete ih štetnima po vas, što bi te druge trebalo da čini i manje vrednim da žive. Korak do fašizma nije velik.

Tenzije će rasti


MONITOR: Da li nedavni incidenti u kojima ima stradalih pokazuju da su tenzije između dva naroda toliko velike da od svake varnice lete glave?


DERALA: U vašem pitanju je i odgovor. Incidenti nisu slučajni, jer je dosadašnja politika vlade takva da je čudo da ovi incidenti nisu ranije eruptirali i to u gorem obliku. Tenzije jesu velike, ali biće i gore. Makedonci i Albanci se međusobno mrze i optužuju se da im oni drugi uzimaju radna mesta, kulturu, teritorije itd. Za to su zaslužni politički centri moći koji kroz mržnju, tenzije, a ako je potrebno i rat, ostvaruju svoje uske interese. Za to uveliko upotrebljavaju medije i računaju na to da je svet u krizi i da ima preča posla nego da se opet bavi Makedonijom. Nadam se da greše.


Nastasja RADOVIĆ

ЗА МАРШОТ ЗА МИР, ПАК!

Да потсетам, сите овде сме на истата страна и треба да се сослушаме меѓусебно со должното внимание и почит. Малку вербална грубост никому не пречи, сé додека се задржуваме во рамките на пристојноста и фер-плејот

Драги мои пријателки и пријатели, другарки и другари, дами и господа,

Ве повикувам на солидарност за мир и почитување на човековите права и слободи!

Следејќи ја преписката на Facebook профилот на Заедно за мир која ја предизвика цитат на сајтот Окно од мојот текст „Марширавме за мир... Што сега?“, инаку во целост објавен на веб страната на Цивил, чувствувам обврска да појаснам неколку работи.

Пред сé, да нема недоразбирања: во името на Цивил - Центар за слобода и во свое име ја поддржав иницијативата Марш за мир без резерви и стодва кома три посто (што би рекла една МК политичка икона). Во ниеден момент не се поколебав во поддршката, верувам, од исти причини од кои ја поддржаа иницијативата и поголемиот дел (или сите, се надевам) иницијатори, како и луѓето кои во моментов коментираа(т) на споменатиот Facebook пост.

БЕЗРЕЗЕРВНА ПОДДРШКА

Дел од иницијаторите на Маршот знаат дека јас и моите колешки и колеги во Цивил тие денови сериозно се фрливме на работа да прибереме што е можно повеќе луѓе на Маршот. Овој пост ќе го искористам и како можност уште еднаш да им заблагодарам на сите што дојдоа и учествуваа на Маршот. Не бев во можност да учествувам на координативните состаноци (на кои бев уредно поканет), затоа што се одржуваа во термин кој мене никако не ми одговараше, но внимателно го следев процесот и гледав да бидам од корист барем во делот на ширење на информацијата и поканите.

Да, ја дадов својата безрезервна поддршка, иако имаше одредени сомнежи и стравувања дека оваа иницијатива во старт е подложна на спин. Да, си реков, го гледам и јас тоа, но тоа што е уште поголемо од тие проблеми е повикот да се крене гласот против насилството. Ќе бидам таму и ќе ги убедувам сите околу мене дека на Школка треба да се појават што е можно повеќе луѓе кои искрено ја поддржуваат идејата за мир и соживот, наспроти оние што се таму „со агенда“.

Се надевам дека тие „со агенда“, ако имале барем малку чест, свест и совест, за момент се почувствувале незгодно. Затоа сакав да бидам таму. И ќе бидам таму и во иднина, поточно, сé додека верувам во искреноста на иницијаторите на оваа и вакви иницијативи.

ПОЛИТИЧКИ ГАФОВИ И СПИНОВИ

Како и да е, не смее да се заборави дека на сцената се случија недозволиви политички гафови. Токму поради големината на идејата. Токму поради искреноста која верувам дека ја има меѓу иницијаторите, барем оние што јас ги познавам, односно лично ги запознав тие денови. Грешките треба да се забележат и да се учи на нив, а критиките треба да се примат со доблест и широчина каква што е и самата идеја.

Треба да се разберат сите критичари, и оние со поостар речник и тие кои со дипломатски речник упатуваат на опасностите од злоупотреба на овие и ваквите иницијативи. Разберете ги оние што гледаат сомничаво и со острина. Дел од моите сега веќе возрасни и искусни колешки и колеги имаат и зошто да гледаат на нештата на тој начин.

Во изминатите дваесет години видовме премногу страдања, смрт и погреби, бегалци и раселени во нашето непосредно соседство, па и кај нас (во 2001-та). Притоа видовме (и ден денеска гледаме) политички и воени профитери кои од ужасната деструкција изградија кариери и ги набилдаа своите банкарски сметки до небо. Посведочивме на премногу спинови во кои идеите настрадаа и се извитоперија.

Еве еден спин што може да се случи (се надевам нема!) во блиска иднина... Што ако, наспроти сите напори на мирољубивите луѓе и организации, насилствата ескалираат? Мислите ли дека тогаш нема да се појави некој со снимки со придружен коментар во стилот: „ние со порака за мир, тие нас со насилство“. Од било која страна може да дојде тоа, а од тоа ќе профитираат малкумина, на сметка на неволјите на многумина. На крајот, губитници се сите граѓани, без оглед на која страна од „линијата“ се нашле.

Што се однесува до мојата „ден потоа“ анализа околу која гледам бранувања, јас само се обидов да укажам на тоа дека е погрешно што им беше даден простор токму на дел од одговорните за сеење омраза и раздор по етничка основа и политичка афилијација, одговорните за спроведување политики на сегрегација, дискриминација и национал-шовинизам. И стојам зад својата анализа и понатаму. Секако, мојот текст треба да се сфати и во поширок контекст, со Маршот за мир како илустрација и повод да се проговори на сериозни теми. Што значи дека настанот е доволно голем и предизвика доволно внимание за да се зборува и пишува за него дури цела недела подоцна. Тоа е добар знак, па нека се тоа и критики.

На споменатиот пост на Facebook, мојот драг колега Владо Димовски спомена една ситуација која ниеден претседател на држава не смее да си ја дозволи. Се согласувам со него. Но, морам да додадам дека тој и таквиот претседател и не може поинаку да се однесува, бидејќи е дел од структурата која тоа го предизвикува, па и спонзорира на различни начини.

СИТЕ СМЕ НА ИСТА СТРАНА

Сакам моите текстови да бидат прочитани, пренесени, цитирани, во целост, па и во делови. И се радувам кога ги пренесуваат и цитираат. Само да не ми се додаваат зборови кои не сум ги кажал, сé друго (горе-долу) прифаќам J. Во случајот со цитатите на моите анализи од последниве денови, јас сум многу задоволен. Тие не секогаш ја одразуваат мојата порака целосно, но, ако сака некој да прочита сé, може да оди на оригиналниот извор (сајтот на Цивил), како што препорача извесниот Lica Faces (фала му за тоа и за поддршката). Моите текстови и изјави може да бидат толкувани погрешно или точно, но тоа е слобода на секој што одвоил од своето време и ги задржал очите и свеста на моите зборови и мисли. Фала им на сите за тоа. Од моја страна, ќе продолжам со напорите да трагам по вистината и да ги промовирам и бранам човековите права и слободи. Па и нека ме плукаат поради тоа.

На крајот, да потсетам, сите овде сме на истата страна и треба да се сослушаме меѓусебно со должното внимание и почит. Малку вербална грубост никому не пречи, сé додека се задржуваме во рамките на пристојноста и фер-плејот.

Критиката и разликите во ставовите треба да нé направат подобри и посилни. Ако тоа не ни успее, идејата ќе пропадне или ќе мутира во нешто грдо.

Џабир Дерала

Марширавме за мир... Што сега?

Ден по Маршот за мир, 11 години по Рок за мир...

Џабир Дерала

Се надевав и очекував дека на Маршот за мир ќе дојдат многу луѓе. Тие надежи и ми се остварија. Тоа беше добар знак. Чувството да се видат толку многу луѓе на едно место привлечени од пораката за мир и соживот беше исполнувачко и успокојувачко. Ми беше драго што видов дека најголем дел од персоналот и соработниците на Цивил кои ги поканив се одзваа на поканата. Времето му беше наклонето на овој настан и несебично ги даруваше насобраните со обилна топлина и светлина.

Не беше толку топло дента кога го правевме Рок за мир во март, 2001 година. Најдобрите бендови на Македонија (и еден норвешки) се собраа во МКЦ на концерт кој ден-денеска многумина го помнат како еден од подобрите. Се собраа накај илјада луѓе (колку што собира Денсинг салата на МКЦ) внатре, а уште два-триста млади беа пред МКЦ, слушаа музика, пушеа, пиеја, го поздравуваа мирот и добриот звук на рок-ен-ролот.

МАРТ, 2001-2012

Околностите сега се различни, како во земјава, така и во светот. Живееме во Македонија по Охридскиот Рамковен Договор и во свет по 9/11. Сепак, чувствата и спомените на дента на одржувањето на Рок за мир се толку свежи и толку живи. Вознемирувачки... Тоа беа денови на самиот почеток на воениот конфликт во 2001-та. Утрото по одржувањето на нашиот Рок за мир таканаречените македонски безбедносни сили извршија офанзива на тетовското Кале, а градот и селата наоколу беа обвиткани со чад од детонации и пукотници во потера по таканаречените учки. Денеска нема воена офанзива. Тогаш имаше.

Но, како што кажав пред малку, околностите се различни. Рок за мир го организиравме практично сами, ние од Цивил, помогнати од Нансен Дијалог Центар и Пакс Кристи. Овој настан го поддржаа над 70 организации, вклучувајќи ја и нашата. Разликата почнува и секако не завршува тука.

Дали и перспективите се различни? Се сомневам дека вчерашните три-четири илјади луѓе се доволна бројка да ги убедат политичките фигури кои вчера побрзаа да се појават на настанот дека токму тие мора да престанат со политиките кои доведоа до оваа состојба. Од сцената дури и слушнав поздрав до Претседателот... Упс, си реков. На Фејсбук се обидуваат да ми објаснат дека тоа бил само поривот и стилот на Есма, а не бил официјален став на организаторите. ОК, но за да го прифатам ова, треба да ми објасни некој и зошто никој не се огради од поздравот на Есма?  

СПИН

Кога, како на претставник на Цивил, ми пристапија да ја поддржиме иницијативата Марш за мир/Заедно за мир, никој не ми спомна дека ќе им даде простор на претставници на политиката која ги крши човековите права и слободи и директно го предизвикува нарушувањето на односите и тензиите меѓу заедниците во Македонија. Во деновите пред Маршот напишав безброј мејлови и телефонски разговорав со моите колеги, соработници и пријатели за благородната позадина на Маршот, без оглед на критиките. Инсистирав на тоа да дојдат што е можно повеќе луѓе на Маршот. За мотивите сум убеден и сега, но веќе не и во тоа дека се постигна целта. Сепак, ако сакам да останам позитивен во ова сончево неделно утро, ѓе останам барем делумно со уверување дека Маршоте е добар прв чекор. Иако задоцнет...

За спинерите знаев дека ќе им дадат простор политичарите да го свртат целиот настан во своја полза. Во своите главни вести вечерта, телевизиите под контрола на власта го туркаа заклучокот дека меѓуетничките насилства во изминатите недели се плод на деструктивноста на поединци кои одат против прекрасните напори на актуелната власт да изгради соживот во земјата. Иницијаторите сигурно не мислеа на ова, а требаше.

КОЛКУ СЕ ПРИБЛИЖИВМЕ КОН ЦЕЛТА?

Не сум убеден дека во публиката имаше доволно луѓе кои навистина разбираат што стои зад практиките на владата и дека овој Марш за мир требаше да биде своевидна опомена за партиите на власт, односно за сите политички партии.  Власта со години произведува сегрегација и дискриминација, недоверба и омраза кон сé што е различно од Гоцевата раса и нејзините пастири, а сето тоа, неминовно, води кон континуирани тензии и повремени ерупции на насилства. Послушните ДУИ имаат доволно простор само колку да држат баланс, односно да ги хранат националистите меѓу своите гласачи. (Повеќе за тоа: „Кој сака војна во Македонија“, 15 март 2012, сајтот на Цивил, www.civil.org.mk)

Не сум убеден ни дека за ова се свесни и оние што излегоа на сцена да декламираат пораки за мир на различни јазици и да пеат песни од Боб Марли. Или знаат, ама основниот мотив и желба за мир беше посилен од свеста? Легитимно е да се предадеш на благородните чувства, но колку се приближивме кон целта – мир и соживот?

Признавам, пред да стасам во Градскиот Парк заедно со моето семејство и моите колеги и соработници, потајно негував надеж дека политичарите нема да се обидат да го киднапираат настанот. Се надевав и дека на вечерните вести нема да се спинуваат информациите околу манифестацијата. Се надевав дека оние што ги поддржуваат деструктивните политики на главните центри на политичката моќ (се знае кои се), а кои беа во поворката, ќе дојдат таму со барем малку свест и совест дека оваа и ваквите иницијативи се и за нивно добро и доброто на нивните семејства и потомоци.

За момент ќе се вратам уште еднаш на тоа што правевме ние во 2001та. На крајот на војната креирав пост-воена кампања со знакот на мирот во бела боја на црна основа. Околу знакот пишуваше „Што сега?“ и „Çka tash?“. Денеска се прашувам дали и колку луѓе си го поставуваат истото прашање? Дали и колку луѓе имаат и одговор на тоа прашање?

Или: супер се забавувавме, алал да им е на организаторите, ме фати камерата, види ме на фејсбук... Ако е така, приказната заврши пред и да започне...

ЕДНИ ЌЕ ПЕАТ ПЕСНИ...

Оваа манифестација на граѓанска поддршка за мирот не смее да се сфати како обид да се продолжи со криење на вистински одговорните за состојбите со човековите права, демократијата и лошите односи меѓу различните заедници и култури во земјава. Не верувам дека организаторите го сакаат тоа. Морам да го кажам и ова. Потајно се надевав дека некој од вазалите на власта ќе замоли да излезе на сцена да побара прочка и искаже намера да престане со слугување на структури кои ја водат земјата кон работ. Тие надежи не ми се остварија. Тука имам потреба да им порачам на организаторите: не би сакал да ми се случи уште едно непријатно изненадување, на некоја наредна иницијатива од ваков вид да се покануваат, а уште помалку да се поздравуваат претставници на структурите кои креираат неправда и тензии.

Во секој случај, јас бев таму како поддржувач и раководител на организација за човекови права и слободи, но и како граѓанин на светот. Ќе бидам таму и секој нареден пат, иако имам предвид што може да се случи: едни ќе пеат песнички за мирот, а Наци машинеријата ќе продолжи со мрачните дејства. Но, тоа не смее да нé сопре.

На крајот, тоа што сакам да го видам е искрена поддршка за мирот, демократијата и соживотот, не само во Градскиот парк, туку и дома, на работа и на улица, во институциите и вон нив, на гласачките места и во деновите меѓу изборите. Само така на профитерите ќе им биде потешко да ја заработат својата валкана надница.

©Civil 2012

www.civil.org.mk

КОЈ САКА ВОЈНА ВО МАКЕДОНИЈА?

Владата е одговорна за сериозно влошување на човековите права и слободи, интензивна владина контрола и притисок врз медиумите, загрозување на слободата на говорот, целосно отсуство на политички дијалог, корумпиран и контролиран правен систем, невидена политизацијата на сите институции и администрацијата, сето тоа придружено со растечка невработеност и сиромаштија во земјата

Џабир Дерала

Подемот на меѓуетничко насилство во Република Македонија е јасна последица на погрешни и деструктивни политики на владата. Премиерот и лидер на националистичката партија на власт, ВМРО-ДПМНЕ, Никола Груевски и неговиот коалициски партнер, лидерот на Демократската унија за интеграција (ДУИ), Али Ахмети, како и неколку про-владини јавни личности категорично негираа каква било поврзаност меѓу владата и етничкото насилство на улиците, а некои од нив отидоа дури дотаму да побараат одговорност од странските тајни служби, но сигурно не на владата.

Тука треба да се направи одредена дистинкција. Постои разлика меѓу тоа да се биде организатор и да се биде одговорен. Владата не мора да биде директен и физички организатор на етничката омраза и насилството во земјата, а сепак да биде одговорна за тоа. Како? Јасно и едноставно. Со нивно создавање.

КОЈ Е ОДГОВОРЕН ЗА НАЦИОНАЛИСТИЧКАТА ХИСТЕРИЈА?

Тоа се националистичките доктрини и практики кои се главните карактеристики на политичките партии во земјата, особено на владејачката. И, не само тоа... Навистина, тоа е влада која е одговорна за сериозно влошување на човековите права и слободи, интензивна владина контрола и притисок врз медиумите, загрозување на слободата на говорот, целосно отсуство на политички дијалог, корумпиран и контролиран правен систем, невидена политизацијата на сите институции и администрацијата, сето тоа придружено со растечка невработеност и сиромаштија во земјата.

Со цел да ја дивертира општествената реакција од овие алармантни проблеми, владејачката партија наметна брз раст на популизам и национално-шовинистички реторика и акција, а национализмот и дискриминацијата ги искачи на институционално ниво. Владата креира, отворено спонзорира или тивко поддржа цела палета на фашистички проекти и активности, почнувајќи од гротескно робусниот, скап и бесмислен проект Скопје 2014, па се до хистеричното однесување на клубовите за поддршка на кошаркарската и ракометната репрезентација, чија химна е ексклузивна, националистичка и расистичка.

Фан клубовите на етничките Македонци ги пеат нивните песни обично придружени со слогани како "Гасни комори за Шиптари" и "Сатари за Шиптари". Овие песни и слогани се извикуваа на стадионите и градските плоштади во присуство на претседателот Иванов и премиерот Груевски, кои никогаш не го осудија таквото однесување. Напротив, владата плати 1000 билети за фан клубовите да патуваат во Белград, на пример. Албански знамиња беа запалени на стадиони и во спортски сали во Македонија и Србија од страна на Македонците. Албанските фан клубови одговорија со палење македонски знамиња на стадиони во Македонија, Косово, Албанија...

Националистичката хистерија се спроведува систематски, коалициските партнери се претвораат во вазали и жртвени јариња, безрбетни новинари и уредници се користат како агенти на пропагандата.

Сето тоа нé доведе до работ толку често во последните неколку години, а ескалираа до етничко насилство, вклучувајќи сурово претепување на малолетници и лица во години во изминатите недели. Бруталноста чии сведоци сме овие денови е логично продолжение на оваа и ваква политика на владејачката партија и нејзините вазали. Човек не мора да биде Ајнштајн за да види каде сето ова ќе доведе, како што и се случи. 

ПОДЕЛБА И НАСИЛСТВОТО 

Избувнувањето на етничкото насилство вклучува главно млади луѓе. Најлиот инцидент се случ кога околу триесет маскирани лица опремени со безбол палки и метални шипки упаднаа во градски автобус и брутално претепаа над десет малолетници, вклучувајќи и девојчиња, сите етнички Албанци. Следеше ерупција од инциденти со тепање на двете страни.

Насилство меѓу етничките Македонци и Албанци не е ново, а е последица на систематска сегрегација во училиштата и на други места спроведена од страна на властите веќе неколку години наназад. Над сетоа тоа, младите луѓе на оваа земја се добро ухранети со национализам токму од страна на институциите на државата.

И покрај правно обврзувачки документи и стратегии донесени од владата, вклучувајќи ја и онаа за интегрирано образование (2010), политичарите на власт продолжија со негување на етничката поделба во училиштата. Тоа доаѓа во комбинација со учебници по историја и други предмети кои вклучуваат содржини со многу предрасуди; учениците етнички Македонци и Албанци во Македонија учат различни истории за нацијата на другиот. 

Етничката омраза е охрабрена и од чисто етнички македонски националистички културни политики на владата или, поточно, на владејачката партија и нејзиниот коалициски партнер, ДУИ (инаку, да потсетиме, политички наследник на македонскиот УЧК во 2001). ДУИ, исто така, го добива својот дел од буџетот да ги негува националистички чувства меѓу своите гласачи, се разбира, користејќи несразмерно многу помалку пари од буџетот. Но, се чини дека се многу среќни со својот дел.

Значи, да заклучиме и нагласиме уште еднаш: избувнувањето на етничкото насилство е последица на националистичката и дискриминаторската политики на владејачките политички и други структури на моќ во земјата.

ТЕОРИИТЕ НА ЗАГОВОР vs. РЕАЛНОСТА

Насилство нема да престане. Безбедносната ситуација ќе се влоши. Владата нема интегритет да го спречи тоа на кредибилен и одржлив начин. Во меѓувреме, металните шипки и безбол палките лесно може да се заменат со оружје, исто како што палењето знамиња и војната на зборови на социјалните мрежи му претходеа на сегашното насилство. Од време на време замирисува на војна во Македонија. Сега, кој сака војна во Македонија?

Дефинитивно, оние кои веруваат во теориите на заговор ќе имаат можност да раскажуваат приказни за мрачните заговори кои доаѓаат од Запад, кои сакаат да ги уништат етничките и "античките" Македонци, итн. Некој припадник на навивачките групи на албанска страна би можел да поверува дека сево ова е српски или руски заговор да ги сотре Албанците... Некои би можеле да поверуваат во теорија на заговор предводен од двата главни коалициски партнери, македонската ВМРО и албанската ДУИ со цел да се остане на власт и да се оствари профит од ескалација на насилствата и вооружен конфликт. Некои велат дека оваа ситуација е поврзана со прашањето за името, влезот во НАТО, итн.

Па, сѐ додека некој попрво верува во заговори отколку на очигледните факти, ќе има манипулација. Покрај тоа, заговори се можни само ако веќе има некој кој сака да врши насилни и убиствена акти. А, тие се можни само откако ние, самите, ќе го запалиме огнот. Освен тоа, ако извадите пиштол, не е многу веројатно дека некој друг од надвор ќе дојде и ќе го поттурне вашиот прст да го повлече чкрапалото. Дури и ако е така ... Зошто да се извади пиштол? Зошто воопшто да се носи пиштол?

Никој не сака војна?

Погледнете го парламентот! Членови на владејачкото мнозинство во парламентот се обидоа да ја префрлат одговорноста на политичарите од опозицијата, обвинувајќи ги за разгорување на конфликтот и додавање на етничка димензија на секој инцидент.Тоа е инфантилно, во најмала рака. Имено, насилството е етнички мотивирано и е последица на агресивни националистички агенди – спроведени од страна на мнозинството во парламентот. Тоа веќене може да се контролира од страна на родителите и училиштата, како што премиерот и некои други водечки политичари се обидуваат да сугерираат. Тие, политичарите, ја упропастија таа шанса многу одамна.

Значи, кој сака војна во Македонија?

Може да се корумпираните политичари кои се плашат од правдата откако ќе ја загубат власта. Или, би можело да се корумпираните политичари кои сакаат повеќе пари, па војната е добра шанса за тоа. Војната може да биде добро покритие за злосторствата на владетелите. Никој не сака војна - би можело да биде еден од одговорите - но тоа е единственото логично продолжение на она што се случува со години досега. Последново се чини дека е највозможно и најзастрашувачко. Денешните политичари на власт и нивните мизерни медиумиски слуги ги кријат личните фрустрации и незнаењето зад одвратно однесување и деликвенција во фашистички манири, дрско кршејќи ги сите принципи на човечко однесување, ширејќи страв и спонзорирајќи етничка, верска и расна омраза.

Што ќе се случи ако (кога) презагреаната ситуација на улицигте, со вклучени специјални полициски единици, ќе резултира со смрт на младо момче? Повеќе насилство - веројатно вооружено. И порепресивен одговор од страна на дел од пре-тренираните насилници од редовите на полициските сили.

ЛЕК?

Лек? Владата мора да го признае својот дел од одговорноста и да излезе со одржлив и искрен план како да ги поправи своите постапки досега. Јавниот обвинител Шврговски мора конечно да се разбуди и да подигне обвиненија против сторителите на кривични дела на повисоки нивоа. Хм, да ја уапси владата, можеби? Сепак, медиумските хулигани треба се прогласат одговорни за нивната промоција на омраза. Владата мора да престане со контрола на медиумите и да ја врати демократијата во земјата. Треба да ги прекине смешните и мегаломански проекти и да ги признае грешките. Опозицијата мора да се откаже од својата националистичка реторика во потера за повеќе гласачи. Политичкиот дијалог мора да бидат обновен. Граѓанското општество треба да се обедини и да заземе јасен став против национализмот и насилството.

Овие барања се тешки и бараат енергија, искреност и храброст. Некои барања се нереални, знаејќи кои и какви се македонските политичари, но добро е да ги имаме предвид. Со текот на времето овие барања можеби и ќе станат возможни.

Деновиве, сите ние треба да инвестираме во иднината на нашите деца и да им кажеме не на кукавиците со безбол палки. Пред тие да станат АК-47 ...

STATE OF AFFAIRS

Who wants war in Macedonia?

The government is responsible of serious deterioration of human rights and freedoms, intensive governmental control and pressure over media, diminishing of the freedom of speech, complete absence of political dialogue, corrupted and controlled justice system, unseen levels of politicization of all institutions and administration, all accompanied with the rise of unemployment and poverty in the country

Xhabir Deralla

President of Civil – Center for Freedom

за македонски, кликни ТУКА

T

he current rise of interethnic violence in the Republic of Macedonia is a clear consequence of wrong and destructive policies of the government. Prime Minister and leader of the nationalist party in power, VMRO-DPMNE, Nikola Gruevski [ethnic Macedonian] and his coalition partner, the leader of the Democratic Union for Integration (DUI), Ali Ahmeti [ethnic Albanian], as well as several pro-governmental public figures have categorically denied any ties between the government and the ethnic violence on the streets; some of them even implied responsibility of foreign secret services, but certainly not of the government.

We need to make a certain distinction here. There is a difference between being an organizer and being responsible. The government does not have to be the actual and physical organizer of the ethnic hatred and violence in the country and yet be responsible for it. How? It is clear and simple. By creating it.

Who is responsible for the nationalist hysteria?

It is the nationalist doctrines and practices that are the main characteristics of the political parties in the country, especially of the ruling one. And, not only that… Indeed, it is the government that is responsible of serious deterioration of human rights and freedoms, intensive governmental control and pressure over media, diminishing of the freedom of speech, complete absence of political dialogue, corrupted and controlled justice system, unseen levels of politicization of all institutions and administration, all accompanied with the rise of unemployment and poverty in the country.

In order to divert the societal reaction from these alarming problems, the ruling party imposed a rapid growth of populism and national-chauvinist rhetoric and action, and propped up nationalism and discrimination to institutional levels. The government created, openly sponsored or silently supported a palette of merely fascistic projects and activities, ranging from the grotesquely huge, expensive and senseless Skopje 2014 Project to the hysterical behavior of basketball and handball national teams support clubs, whose anthem is exclusive, nationalist and racist.

Ethnic Macedonian fan clubs sing their songs usually accompanied with slogans such as “Gas chambers for Shiptars [pejorative context of the name for Albanians]” and “Cleavers for Shiptars”. These songs and slogans are screamed at stadiums and city squares in presence of the President Ivanov and PM Gruevski, who never condemned such behavior. To the contrary, the government paid 1000 tickets to fan clubs members to travel to Belgrade, for example. Albanian flags were burned at the stadiums and sports halls in Macedonia and Serbia by Macedonians. Albanian fan clubs responded with burning Macedonian flags at stadiums in Macedonia, Kosovo, Albania…

The whole nationalist hysteria is conducted systematically, turning coalition partners into vassals and scapegoats, using spineless journalists and editors as agents of propaganda.

These are all high-speed vehicles that drove us to the edge so often in the past several years, and escalated to ethnic violence involving severe beatings of minors and elderly these days. The brutality that we witness these days is a logical continuation of that and such politics of the ruling party and its vassals. One doesn’t have to be Einstein to see where this all will lead, as it did.

Division and violence

The outbreak of ethnic violence involves mainly young people. The worst incident took place when about thirty masked persons equipped with baseball clubs and metal bars broke into a city bus and severely beat over ten minors, including females, all ethnic Albanians. Beatings erupted on both sides in the days that followed.

Violence among ethnic Macedonians and Albanians is not new, and it is a consequence of systematic segregation in the schools and elsewhere conducted by the government for a number of years now. On top of it, the young people of this country are well-fed with nationalism by institutions of the state.

Despite legally binding documents and strategies adopted by the government, including the one on integrated education (2010), politicians in power continued fostering ethnic division in schools. That came in combination with textbooks of history and other subjects that include highly prejudiced contents; ethnic Macedonian and Albanian students in Macedonia study different histories of each other’s nation.

Ethnic hatred is encouraged by purely ethnic Macedonian nationalist cultural policies of the government or, more precisely, of the ruling party and its coalition partner, DUI (otherwise, political successor of the Macedonian UCK in 2001). DUI also gets its share of the budget to nurture nationalist feelings amongst its voters, of course, using far less money from the budget; still seems to be very happy with it.

So, let’s conclude and emphasize once again: the outbreak of ethnic violence is a consequence of the nationalist and discriminatory politics of the ruling political and power structures in the country.

Conspiracy theories vs. reality

Violence won’t stop. The security situation will get worse. The government doesn’t have the integrity to stop it in a credible and sustainable way. Meanwhile, metal bars and baseball clubs may easily be replaced by guns, just as setting flags and war of words on social networks preceded current violence. Every now and then it smells like war in Macedonia. Now, who wants war in Macedonia?

Definitely, those who believe in conspiracy theories will have a great deal of stories to tell about dark conspiracies coming from the West, wanting to destroy ethnic and “ancient” Macedonians, etc. Some conspiracy theories fan on the Albanian side might start believing that this is a Serbian or Russian conspiracy to exterminate Albanians… Some might believe a conspiracy theory about a complot led by the two main coalition partners, the Macedonian VMRO and the Albanian DUI in order to remain in power and profit from an outbreak of violence and armed conflict. Some say that this very situation is linked to the name issue, NATO accession, etc.

Well, as long as one believes conspiracies more than obvious facts, there will be manipulation. Moreover, conspiracies are only possible if there is someone already willing to carry out violent and murderous acts. And, they are possible only after we, ourselves, start the fire. Besides, if you pull out a gun, it is not very probable that someone else from outside will come and push your finger to pull the trigger. Even if so… Why pull out a gun? Why carry a gun at all?

No one wants war?

Look at the parliament! Ruling majority members of the parliament try to pass the responsibility to the opposition politicians, accusing them of stirring the conflict and adding ethnic dimension to each incident. That’s infantile, to say the least. The string of violent incidents is ethnic, indeed, and is a consequence of aggressive nationalist agendas – conducted by the majority in the parliament. It cannot be controlled by parents and schools anymore, as the PM and some other leading politicians try to suggest. They, politicians, took that chance away long ago.
So, who wants war in Macedonia?

It could be crooked politicians who fear justice after losing power. Or, it could be crooked politicians who want more money, so war is a good chance for that. War might be a good cover for the crimes of the rulers. No one wants war – could be one of the answers – but it is the only logical continuance of what is going on for years now. The latter seems to be the most possible and most frightening one. Today’s politicians in power and their miserable media servants hide their personal frustrations and ignorance behind revulsion and delinquency in fascistic manners, insolently violating each and every principle of human behavior, spreading fear, and sponsor ethnic, religious and racial hatred.

What will happen if (when) an overheated street situation, involving special police units, will result in a death of a youngster? More violence - possibly armed. And more repressive response by over-trained thugs on the police force.

Cure?

Cure? The government has to admit its share of responsibility and come up with a sustainable and sincere plan how to correct its past actions. The public prosecutor Svrgovski has to finally wake up and raise charges against perpetrators of violent crimes at higher levels. Um, arrest the government, maybe? However, media hooligans have to be taken responsible for their promotion of hatred. Government has to cease its media control and restore democracy in the country. It has to stop the ridiculous and megalomaniac projects and admit the mistakes. Opposition has to drop its nationalist rhetoric in chase for more voters. Political dialogue has to be restored. Civil society has to unite and make a clear stand against nationalism and violence.

The demands are difficult and require energy, sincerity and bravery. Some demands are unrealistic, knowing who the Macedonian politicians are, but it’s good if we have them in our view. In time these demand might become possible.

These days we all need to invest in the future of our children and say no to cowards with baseball clubs. Before they become AK-47s… g

For copyright matters, please, contact

civil.mk@gmail.com

or +389 2 520 91 76

Стоп за фашистоидното лудило

Белешка за струшките настани

Дописничката на Алфа ТВ, Росица Голабоска, побара од мене изјава за последните настани во Струга. Ме фати среде пишување текст кој има блиска врска со струшките настани, па така и се согласив да одговорам на прашањето и тоа во писмена форма. Бидејќи мојата изјава беше предвидена за вести, разбирливо, таа се пренесе во скратена форма, но сосема коректно, во секој случај. Овде ќе ви ја пренесам мојата изјава во целост, а воедно најавувам поопширен текст под работен наслов „Патриотски игри: фашизам во Македонија“ кој се надевам дека ќе биде готов до вторник. Повелете, коментирајте:

Настаните во Струга се очигледна рефлексија на атмосферата и политиките на државно ниво. „Патриотските игри“ што ги играат институциите на власта се крајно опасни и можат да донесат само зло и солзи. Непримерно е претставник на власта и на централно и на локално ниво да се појави на протести против националистичката практика на таа иста власт. Ова го тврдам бидејќи стана повеќе од очигледно дека фашистичките пројави во земјава се охрабрувани, па и оркестрирани и финансирани токму од кабинетите во владата. Владата им припаѓа на сите граѓани на Република Македонија и ако фашизмот на етничките Македонци е спонзориран од таа Влада, граѓаните не треба да ги интересира дали тоа спонзорство е потпишано од Груевски или од неговиот партнер Ахмети. Оттаму, претставниците на ДУИ не само што немаат зошто да излегуваат на протести, туку треба да се чувствуваат директно засегнати и одговорни токму на тоа владино ниво. 

Што се однесува до повредените верски чувства на граѓаните со исламска вероисповед (или во други прилики - дискриминацијата по етничка или друга основа) постојат институционални форми за заштита, односно санкционирање на тие што шират етничка, верска и расна омраза. Во оваа прилика муслиманите во Струга можат, заедно со своите сограѓани христијани да побараат извинување од прекршителите и задоволување на правдата. Воедно, ова е можност сите Стружани солидарно да побараат стопирање на фашистоидното лудило кое ја зафаќа целата земја. Тоа секако ќе ги збуни и замисли одговорните за овие состојби.

Апелирам до сите граѓани на Струга, а воедно на Македонија, да најдат доблест и граѓанска култура да ги смират опасните страсти и да не учествуваат во „патриотски игри“ со опасен исход. Граѓаните на Струга се мирни, широки и достоинствени луѓе, а со ова мислам на сите што живеат таму - Албанци, Македонци, Турци, Власи, Муслимани, Срби, Бошњаци, Роми... Важно е во овие мигови да се препознае изворот на проблемите и да се обидеме да ги решиме со ладна глава, мислејќи на поколенијата што растат. 

Да ја смениме приказната. Нека Струга биде пример на етничка и верска солидарност во Македонија со која се повикало на разум и толеранција и се бокотирал национализмот од каде и да доаѓа и без оглед на тоа кој прв почнал. 

Џабир Дерала 

HLADNI LEM MAKEDONSKE DEMOKRATIJE

Nezavisnost na makedonski način

Hladni lem makedonske demokratije

Mnogi kratku istoriju Makedonije dele na pre i posle Ohridskog sporazuma. Postohridska Makedonija je, ipak, ostala ista kao ona pre u pogledu beskrajnog startovanja procesa koji se uglavnom utapaju u besplodnoj baruštini nejasnoća, partijskog ili ličnog profiterstva, skandala i nadasve dvoličnosti političkih elita

Piše: Džabir M. Derala

Prizor snaga armije i policije kako marširaju ispod nedovršene Trijumfalne Kapije u Skoplju, izazvala je asocijaciju na prolazak nacističkih trupa ispod one u Parizu, 1941. godine. „Nadao sam se da neće bar to da učine“ - rekao mi je neko veče jedan zapadni diplomata. Te večeri, 8. septembra stotinjak hiljada ljudi iz cele zemlje besplatnim prevozom pristiglo je u prepariranoj prestonici na celonoćno kičerajsko slavlje s jakim ukusom boljševizma. Makedonska nacionalna televizija čijim hodnicima inače vladaju smrad fekalija, nečistoće i straha, imala je kamere i linkove posvuda, pa i na helikopterima. Nisu propustili nijedan detalj u maratonskom prenosu uživo.

„I dok traje fascinacija od ovih divnih... divnih snimaka našeg grada... evo jedne informacije o onome što sledi na programu... antologijska Vekovima si u mraku bila... spektakl... Karolina Gočeva“, najavljivala je voditeljka svečanim tonom dok su u pozadini bubnjale koračnice.

PALANAČKI VODVILJ: I stvarno, popeli oni jadnu Karolinu na kran koji je bio pokriven purpurnim platnom na visini od desetak metara, stvarajući lelujavi purpurni toranj nalik zastrašujućem, gigantskom vibratoru. Uzbudljivo, mada nesuvislo. I da je bar tu stao ovaj palanački vodvilj, ali nije. Bilo je tu svega i svačega - krajnja razuzdanost, koliko nemaštovitog toliko i bljutavog neukusa, ponižavanje za svakog ko iole mari za dostojanstvo. Trinaest metara visoki Ratnik na konju, što je Vladin oficijalni naziv za spomenik Aleksandru Velikom, na 10-metarskom postamentu nemo je stajao kao opomena da ta groteska neće trajati samo jednu noć.

TV voditelji su bili eho govornika koji kao da su i sami sebe hteli da ubede kako je ovo slavlje svih građana Makedonije, „veličanstvena“, „grandiozna“ proslava “jedinstva” u duhu „kosmopolitizma“ i „vizije budućnosti“.

Ipak, nasuprot beskrajnim, dosadnim i nezgrapnim deklamacijama u kojima su se ove fraze ponavljale bez smisla kod svih govornika, ova je proslava bila još jedna skupo plaćena populistička i nacionalistička farsa, šarena i kičerajska do iznemoglosti, arogantna promocija jedne partije, jedne etničke zajednice i neinteligentnog poimanja istorije.

PRE I POSLE DVADESET GODINA: Pre dvadeset godina, politička elita tadašnje Socijalističke Republike Makedonije raspisala je referendum za otcepljenje od jugoslavenske federacije. To je danas Dan nezavisnosti. Te iste godine u aprilu tadašnji lider i jedan od osnivača VMRO-DPMNE obećao je da će se sledeći kongres održati u Solunu. Valuta koja je predložena u mladom parlamentu je bila “makedonka”, a na banknoti od jedne “makedonke” je bila Solunska Bela Kula. Zastava je bila crvena kao i pre, ali je petokraka ustupila mesto 16-krakoj zvezdi iz Vergine. Nije potrebno posebno podsećati na grčku reakciju.

Albanci su bojkotovali referendum, ne zbog jugo-patriotizma već - kako to nedavno reče, eks-lider makedonskog UČK-a i sadašnji lider Demokratske Unije za integraciju Ali Ahmeti, vladin koalicioni partner - zbog toga što su “Albancima bila uskraćena najosnovnija prava”. Dodao je pri tom lično uverenje da su tadašnji političari Albanci trebali postati deo tog procesa, kako bi imali bolje pozicije da traže svoja prava.

Bilo kako bilo, Albanci su 1992. sproveli svoj referendum za otcepljenje od tek otcepljene makedonske republike i proglasili Iliridu.

Istovremeno, krnja jugoslavenska federacija priznala je makedonsku secesiju, usled niza tajnih i manje tajnih pregovora i nagodbi s Miloševićem, te je tako Makedonija postala jedina republika koja se otcepila bez rata.

Nekoliko meseci nakon što je MK vlada proglasila albanski referendum nelegalnim, izbili su nemiri na skopskom Bit-Pazaru. Povod je bio policijsko mlaćenje jednog mladog prodavca švercovanih cigareta, ali je taj incident prerastao u žestoki sukob s policijom: četvoro mrtvih i 36 povređenih.

Albanci nisu imali prava na visoko obrazovanje na svom jeziku, situacija koju mnogi upoređuju s Miloševićevom politikom u Kosovu. To je dovelo do stvaranja ilegalnog tetovskog univerziteta - sada državni, posle Ohridskog sporazuma - u 1995. kada je u nemirima u tom gradu poginuo jedan demonstrant. Zabranjena albanska zastava postala je problem u 1997. kada je u julu lokalna vlast u Gostivaru odbila da skine zastave s jarbola. Makedonski policajci su ubili troje Albanaca i uhapsili njih 312, a desetine njih je podvrgnuto torturi u policijskom pritvoru. Dvoje gradonačelnika iz Gostivara i Tetova zbog toga su odrobijali po par godina.

NOVOSTEČENE NEVOLJE: Ratovi diljem nekadašnje Jugoslavije, grčki embargo, izbeglice iz Bosne, privatizacija koja je proizvela stotine hiljada nezaposlenih, organizovani kriminal, još misteriozni pokušaj atentata na pretsednika Gligorova 1995, negiranje identiteta i jezika etničkih Makedonaca – samo su deo nevolja etničke većine u zemlji već u prvim godinama nakon secesije.

U središtu svih političkih i ekonomskih nedaća mlade demokratije, buknuo je i kosovski rat. Neverovatnih 300 i više hiljada kosovskih izbeglica prešlo je granicu Makedonije. Kiro Gligorov je predložio koridor prema Albaniji, makedonski specijalci su zapečatili granicu i prouzrokovali oštru osudu kod kuće i izvana. Tokom te blokade umrlo je pedesetak izbeglica kod prelaza Blace. Ostali su ušli i živeli do potpisivanja kapitulacije Miloševićeve vojske nakon NATO bombardovanja u Kumanovu, a zatim su se mahom i vratili. Ali, to što je ostalo, bilo je produbljeno nepoverenje i rastuća etnička mržnja.

Nije bilo potrebno biti Ajnštajn i predvideti konflikt koji je izbio u 2001. Za razliku od bosanskog rata koji je trajao preko četri godine i kosovskog koji je trajao skoro dve, makedonski rat je, odlučnom diplomatskom akcijom, trajao svega šest meseci, tokom kojih je nekoliko stotine ljudi poginulo na frontovima koji su došli do samih predgrađa glavnog grada, ali su stradali i civili. Od svih vojnih i političkih ludosti te godine, izdvaja se i biser Makedonske akademije nauka i umetnosti koja je predložila mapu teritorijalne podele i razmenu teritorija s Albancima. Na sreću, to je ostao samo biser “najmudrijih” u zemlji.

Rat je okončan Ohridskim mirovnim sporazumom koji je Albancima i ostalim etničkim manjinama dao prava koja su bila u skladu sa Evropskom konvencijom o pravima manjina. Ipak, ispod površine mira i zakonskih rešenja u korist razvoja multietničke Makedonije, nacionalizam i manipulacija njime do danas je jedna od najvećih pretnji za zemlju.

PRE I POSLE OHRIDA: Mnogi kratku istoriju Makedonije dele na vreme pre i posle Ohridskog sporazuma. Postohridska Makedonija je, ipak, ostala ista kao ona pre u pogledu beskrajnog startovanja raznih procesa koji se uglavnom utapaju u besplodnu baruštinu nejasnoća, partijskog ili, radije, ličnog profiterstva, skandala i, nadasve, dvoličnosti političkih elita.

Tužno je videti narod - u izmenjenom Ustavu iz 2002. to su delovi naroda - kako živi u zemlji beskrajnih i neuspešnih početaka u kojoj su stalno neki drugi izvana ili, još gore, iznutra – krivi za sve.

Stari se problemi pogoršavaju, a vladajuća je elita zadnjih nekoliko godina postala maher u stvaranju novih i gorih nevolja. Povrh svega, potraga za identitetom postala je otužno, ujedno preskupo fabrikovanje istorije koje šamara sve nemakedonske etničke zajednice, izluđuje Grke, a smanjuje broj uticajnih zapadnih prijatelja.

Hladni lem makedonske demokratije prognao je drugačije mišljenje, slobodu medija praktično ukinuo, a vladavina prava postala je vladavina partijske klike. Istina je laž, mržnja je vrlina, strah je konstanta, kič je kralj… “Koliko si vekova u mraku bila, zemljo moja…”

----------------------------------------------------------------------------------

Matematika

Mnogi se pitaju zbog čega se politička elita otkazala od postojanja Makedonije u okviru Jugoslavije sa zasedanjem ASNOM-a u 1944. Koliko god da je ta istorija bila mračna, Makedoniji bi sada bilo 67 i bila bi 4 godine starija od, recimo, Severne Koreje. Ali, eto, tome moja mama kaže da je ASNOM postao moguć jedino zasedanjem AVNOJ-a u u Jajcu, 1943. Umesto komunistički počeci, reperom su postali referendum u 1991. i Aleksandar Veliki pre 2500 godina. Naravno i borba s Turcima tokom njihove 545-godišnje vladavine ovim krajem. 

Mladi lideri

Makedonski premijeri su bili među najmlađima u Evropi. Branku Crvenkovskom je bilo tek 29 kad je postao drugi premijer male države. Ljubču Georgievskom je bilo 25 kad je postao potpredsednik predsednika Kiro Gligorova (kako su njegovo zvanje pakosno nazivali makedonski socijaldemokrati), a bilo mu je 33 kad je 1998. postao prvi VMRO-vski premijer. Nikoli Grujevskom bilo je 35 kada je osvojio vlast u 2006.

Skoplje 2014, cena i pisma zahvalnosti

Oficijalno, ovaj projekat je trebao koštati makedonske građane 80 miliona eura. Opozicija je, ipak, izračunala da će ova suluda avantura koštati pola milijarde eura. Projekat se sastoji od izgradnje monstruoznih građevina pretežno u baroknom stilu i podizanja blizu 100 spomenika, većinom ljudi, ali i velikog broja pripadnika životinjskog carstva. Za spomenike Goce Delčevu i Dame Gruevu je bugarska strana uputila pismo vladi u Skoplju zahvaljujući joj na izgradnji spomenika na najvećem trgu tako velikim bugarskim sinovima. Takvo pismo još nije stiglo iz Atine.



Novi Magazin
Beograd, Serbia
15.09.2011